کودکان کار، قشر آسیب‌پذیر در برابر کرونا

کار کردن کودکان یکی از مشکلات جهانی است که تحقیقات زیادی در رابطه با علل آن انجام شده است. عدم دسترسی به آموزش، عوامل خانوادگی مانند اعتیاد، خشونت، مشکلات اقتصادی، نگرش‌های فرهنگی در درجات مختلف و ... در افزایش تعداد کودکان کار در ایران و جهان تأثیرگذارند. آسیب‌های متعدد جسمی، جنسی و روانی تنها بخشی از مشکلات کودکان کار در ایران و جهان به شمار می‌روند. متأسفانه زمانی‌که از کودکان کار حرف می‌زنیم، اکثریت مردم ذهنشان به سمت کودکان خیابانی می‌رود. اما آن‌ها فقط 4/25 درصد از این آمار را به خود اختصاص می‌دهند. حدود 60 درصد از کودکان کار در بخش کشاورزی اشتغال دارند. همچنین در حال حاضر شاهد کار کودکان در فضای مجازی هستیم. اما از آنجایی‌که کسب درآمد در خیابان به دلیل شرایط کار و زندگی و کرونا، کودکان را در معرض خطرات اجتماعی و جسمی زیادی قرار می‌دهد، کودکان کار خیابانی نیازمند حمایت بیشتری هستند. به همین دلیل ما در این مقاله قصد داریم مطالبی را درباره‌ی کودکان کار و کرونا و مشکلات کودکان کار در ایران برای شما عزیزان ارائه دهیم.

مشکلات کودکان کار در ایران

گسترش روز افزون کودکان کار در ایران یکی از مشکلات مهمی است که کشور ما با آن دست و پنجه نرم می‌کند. متأسفانه اکثر این کودکان در شغل‌های کاذب فصلی، بزهکاری، تکدی‌گری و ... اشتغال دارند. براساس تحقیقات انجام گرفته در این زمینه، وضعیت اقتصادی یکی از شایع‌ترین علل اشتغال کودکان به کار است. جنسیت در این مورد تمایزی ایجاد نمی‌کند. متأسفانه در اقوام کولی ایرانی، کار کردن کودکان به ویژه دختران یکی از سنت و رسوم زندگی آن‌ها است. در حالی‌که مردان این قوم در سن جوانی خود را بازنشسته کرده و کسب درآمد به زنان و بچه‌ها محول می‌شود. علاوه بر مشکلات اقتصادی، عوامل دیگری از جمله اعتیاد والدین، هزینه‌های آموزش، آزار و اذیت کودکان توسط خانواده‌ها، طرد شدن از خانه، مرگ پدر یا مادر و طلاق والدین بر خیابانی شدن افراد مؤثرند. کار و زندگی در خیابان مشکلات زیادی برای کودکان کم سن ایجاد می‌کند. کارشناسان معتقدند که رشد جسمی، جنسی و روانی این کودکان با تأخیر مواجه می‌شود که پیامدهای منفی بسیاری را در پی دارد. از جمله مشکلات کودکان کار در ایران می‌توان به وضعیت تغذیه‌ی نامناسب، قرار گرفتن در معرض شرایط آب و هوایی نامطلوب، تصادف با ماشین، بیمار شدن و گرسنه ماندن اشاره کرد. والدین این افراد به دلیل وضعیت اقتصادی نامناسب، توانایی مراقبت‌های بهداشتی و درمانی کافی از فرزندانشان را ندارند. از این رو معمولاً واکسیناسیون آن‌ها ناقص انجام شده و یا به طور کلی انجام نشده است. بعضی مشاغل نیز خطرات خاص خود را دارند. مثلاً تماس با مواد بیماری‌زای موجود در ضایعات از مشکلات کودکان کار زباله‌گرد است که موجب بروز بیماری هپاتیت و ایدز می‌شود. یکی دیگر از نگرانی‌های مسئولین دزدیده شدن و آزارهای جسمی و جنسی است که در بین دختران و پسران کم‌سن مشترک است. علاوه بر مشکلات جسمی، این کودکان در معرض آسیب‌های روانی و اجتماعی نیز قرار می‌گیرند. توهین و رفتارهای تحقیر‌آمیز مردم با این افراد، احساس شرمندگی بعد از دیدن دوستان و آشنایان، ترس از برچسب خوردن در مورد روابط جنسی در دختران، کتک خوردن از مأموران شهرداری و مردم از جمله این موارد هستند. برخی مسئولان معتقدند گاهی اوقات کار در خیابان به فعالیت در کارگاه‌ها و زیر نظر کارفرما ارجحیت دارد. زیرا بچه‌ها در این محیط آزادی، توانایی و استقلال عمل بیشتری دارند. همچنین می‌توانند بخشی از درآمدشان را در اختیار بگیرند. اما در کارگاه‌ها شرایط برای کودکان بسیار سخت و طاقت‌فرسا است. احتمال آزارهای جنسی و جسمی در این محیط‌های کاری بسیار بیشتر از مکان‌ها و شغل‌های دیگر است. متأسفانه این برخوردهای نادرست باعث شده بسیاری از این کودکان فکر کنند، متولد شده‌اند تا کار کنند.

برخی قوانین مربوط به کودکان کار در ایران

جمهوری اسلامی ایران در تاریخ 14 مهر 1370 پیمان جهانی حقوق کودک را امضا کرد و مفاد پیمان‌نامه در اسفند 1373 به تصویب مجلس رسید. در قانون اساسی ایران، طبق ماده‌ی 79 قانون کار: " به کار گماردن افراد کمتر از 15 سال تمام (پسر و دختر) ممنوع است. همچنین کارفرماهایی که این کودکان را استخدام کنند، مشمول مجازات خواهند بود." البته براساس ماده‌ی 188 قانون کار، ماده‌ی 79 مشمول کارگاه‌های خانوادگی که کارفرما همسر و خویشاوند درجه یک است، نمی‌شود. افراد بین 15 تا 18 سال، کارگر نوجوان نامیده می‌شوند که ساعت کاری آن‌ها طبق ماده‌ی 82 قانون کار، نیم ساعت کمتر از کارگران معمولی است. این قوانین و بسیاری دیگر برای حمایت از کودکان کار به تصویب رسیده است.

سخن آخر

عدم تأمین نیازهای مالی و مشکلات اقتصادی خانواده‌ها، عامل اصلی در پیدایش کودکان کار در ایران است. طبق تحقیقات انجام گرفته موارد دیگر مانند شرایط نامناسب زندگی، اعتیاد والدین، خشونت و ... همگی ریشه در فقر دارند. در کل وجود بچه‌های کار نشانه‌ی عدم کارکرد صحیح جامعه است. به این منظور که بعضی بخش‌ها به درستی و با هماهنگی دیگر مراکز کار نمی‌کنند. این عدم تعادل موجب بروز آسیب‌های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی از جمله افزایش تعداد کودکان کار می‌شود. بنابراین تمامی ارگان‌ها و مردم باید دست در دست هم دهند تا این قبیل مشکلات را برطرف کنند. طی برنامه‌ای از سوی سازمان بهداشت ماسک و اقلام بهداشتی به کودکان کار اهدا شد تا روند شیوع بیماری کاهش پیدا کند اما متأسفانه این کودکان و نوجوانان به فروش این اقلام پرداختند. در صورت مشاهده فروش ماسک توسط کودکان کار از آن‌ها خریداری نکنید زیرا علاوه بر نبود نظارت بر سطح بهداشت، اقلام بهداشتی برای مصرف شخصی در اختیارشان قرار گرفته است.