رشته مهندسی شیمی در زیر گروه رشته‌ی ریاضی و فیزیک قرار دارد. نوع دانشگاه‌هایی که می‌توان در این رشته تحصیل کرد، سراسری، آزاد، غیرانتفاعی و پیام نور می‌باشد. همچنین می‌توان در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری در رشته مهندسی شیمی ادامه تحصیل داد.
معرفی رشته
رشته مهندسی شیمی یکی از رشته‌های مجموعه ریاضی فیزیک است که داوطلبان گروه آزمایشی ریاضی می‌توانند آن را انتخاب کنند و در آن ادامه تحصیل دهند. رشته مهندسی شیمی شاخه‌ای از علوم مهندسی است که با طراحی، ساخت و بهره‌برداری از فرآیندها و کارخانجات مرتبط با صنایع شیمیایی سروکار دارد و حیطه اصلی مطالعات یک مهندس شیمی بر سه بخش «اختلاط، مهندسی واکنش و جداسازی» مرتبط است. برخلاف اسم رشته مهندسی شیمی، این رشته قبل این که به مسائل شیمی بپردازد، به تربیت مهندس می‌پردازد. رشته مهندسی شیمی رشته‌ای گسترده است به طوری‌که بسیاری از چیزهایی که ما در زندگی روزمره خود از آنها استفاده می‌کنیم، به کمک مهندسی شیمی به وجود می‌آید. در واقع رشته مهندسی شیمی علم کاربرد ریاضیات، فیزیک، شیمی و اقتصاد در فرآیند تبدیل مواد خام به مواد مفیدتر است.
بنابراین به طور کلی می‌توان مهندسی شیمی را علم استفاده از موازنه جرم، موازنه انرژی، موازنه حرکت برای طراحی و کنترل واحدهای فرآیندی شیمیایی از جمله واحدهای یک پالایشگاه پتروشیمی، صنایع چوب و کاغذ و ... دانست. رشته مهندسی شیمی در مقطع کارشناسی دارای 8 گرایش است. در برخی از دانشگاه‌های دانشجویان ملزم به انتخاب گرایش از همان اول هستند، اما در دانشگاه‌های تهران، دانشجویان باید دو سال تحصیل کنند و با توجه به علاقه و سابقه تحصیلی خود، در یکی از گرایش‌ها وارد شوند. اما این نکته را در مد نظر داشته باشید که بیشتر درس‌ها در بین گرایش‌ها یکی است و انتخاب گرایش در مقطع کارشناسی اولویت اصلی نباشد. هدف اصلی رشته مهندسی شیمی استفاده از دانش شیمی در خلق مواد و محصولات بهتر برای دنیای امروز است. امروزه مهندسین شیمی علاوه بر فرآیندهای تولید مواد اولیه پایه، در توسعه و تولید محصولات مفید و متنوع شرکت دارند.
گرایش‌های رشته
- کارشناسی: صنایع پتروشیمی، صنایع نفت و گاز، صنایع غذایی، بیوتکنولوژی، نانوتکنولوژی و مهندسی فرآیند؛
- کارشناسی ارشد: طراحی فرآیندهای صنعت نفت، صنایع غذایی، بیوتکنولوژی، پلیمر، صنایع گاز، ترموسینیتیک و کاتالیست، پدیده‌های انتقال و فرآیندهای جداسازی، مدل‌سازی، شبیه‌سازی و کنترل، محیط زیست، پتروشیمی، نانو، فناوری و صنایع شیمیایی معدنی؛
- دکتری: طراحی فرآیندهای صنعت نفت، صنایع غذایی، بیوتکنولوژی پلیمر، صنایع گاز، ترموسینیتیک و کاتالیست، پدیده‌های انتقال و فرآیندهای جداسازی، مدل‌سازی، شبیه‌سازی و کنترل، محیط زیست، پتروشیمی، نانو فناوری و صنایع شیمیایی معدنی؛
دانشگاه‌های برتر
- داخل کشور: دانشگاه تهران، دانشگاه صنعتی امیرکبیر، دانشگاه صنعتی شریف، دانشگاه علم و صنعت ایران، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشگاه صنعتی سهند تبریز، دانشگاه صنعتی همدان، دانشگاه علم و فناوری مازندران و دانشگاه قم؛
- خارج کشور: دانشگاه فناوری ماساچوست آمریکا، دانشگاه استنفورد آمریکا، دانشگاه برکلی کالیفرنیا، دانشگاه کمبریج لندن، دانشگاه کیوتو ژاپن، دانشگاه آکسفورد انگلستان و دانشگاه کالیفرنیا انگلیس
مهارت‌های مورد نیاز
- توانایی کار تیمی
- مهارت خوب برقرار کردن ارتباط
- مهارت خوب در تحلیل و حل مسئله
- داشتن استعداد در ریاضیات، فیزیک و شیمی
- توانایی مدیریت پروژه‌ها، افراد و بودجه‌ها
- توانایی برنامه‌ریزی، سازماندهی و تصمیم‌گیری
شرح وظایف مهم
- نظارت و بررسی فرآیندهای فیزیکی و شیمیایی مراحل تولید
- آزمایش محصولات برای اصلاح و بهبود آنها یا تولید محصول
- طراحی دستگاه‌های موردنیاز تولید محصولات شیمیایی
- برنامه‌ریزی برای انتقال نمونه‌های آزمایشگاهی به محیط واقعی کار
- توسعه روش‌های دوست‌دار محیط زیست و از بین بردن مواد زائد
- همکاری با تکنسین‌ها برای ایجاد تجهیزات کنترل فرآیند تولید
- استفاده از مدل‌های کامپیوتری برای رسیدن به تولید ایمن‌تر
بازار کار
گستره کاری رشته مهندسی شیمی بسیار وسیع است و فارغ‌التحصیلان این رشته در صورت داشتن مهارت لازم و توانمندی‌ها می‌توانند سریعا جذب بازار کار شوند. هر کارخانه تولیدی اعم از کوچک یا بزرگ نیاز به یک مهندس شیمی دارد. چون تقریبا تمام فرآیندهای نوین از مواد شیمیایی استفاده می‌کنند. کشور ما نیز به عنوان یک کشور نفت‌خیز برای استخراج، پالایش، انتقال نفت و همچنین برای تبدیل نفت به فرآورده‌های شیمیایی که دارای ارزش افزوده بسیار زیادی هستند، نیاز به مهندسین شیمی دارد. فعالیت در دو بخش مهم صنعت یعنی طراحی راکتورها و طراحی دستگاه‌هایی برای جداسازی مواد نیز تنها منحصر به مهندسین شیمی است. علاوه بر صنایع نفت و گاز و پتروشیمی، همه کارخانه‌ها از جمله کارخانه‌های سیمان، سرامیک، صنایع غذایی و حتی نیروگاه‌ها به مهندس شیمی نیاز دارند.
فارغ‌التحصیل مهندسی شیمی گرایش صنایع غذایی نیز به طور اختصاصی می‌تواند در کارخانه‌های تولید مواد غذایی یا داروسازی فعالیت کند. بدیهی است فارغ‌التحصیلان مهندسی شیمی که دانش، مهارت و تخصص خوبی داشته باشند، به راحتی در بهترین محل کار و با بالاترین حقوق‌ها استخدام می‌شوند. در خصوص میزان حقوق و درآمد مهندس شیمی در کشور می‌توان گفت، در بخش دولتی که میزان حقوق و درآمد مهندس شیمی مطابق با قانون مدیریت خدمات کشوری تعیین می‌شود و مهندس شیمی که در مناطق نفتی و خارج از شهر کار می‌کند، به دلیل سختی کار حقوق بالاتری دریافت می‌کند. میزان درآمد مهندس شیمی در بخش خصوصی نیز متفاوت است، زیرا هر شرکت خصوصی با توجه به اهداف و سیاست‌ها و توان مالی خود، میزان حقوق و دستمزد کارکنان را تعیین می‌کند.
موقعیت شغلی
سوءتفاهم
شرایط تحصیل در خارج از کشور
امکان مهاجرت کاری و تحصیلی در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری در کشورهای شاخص اروپایی مانند آلمان، فرانسه، هلند و اتریش و همچنین در دانشگاه‌های مناطق مختلف کشور کانادا برای ایرانیان نسبت به برخی کشورها مانند آمریکا از شانس بیشتری برخوردار است. با این حال، کشورهای در حال توسعه مانند اندونزی، چین، روسیه، استرالیا و ترکیه نیز می‌توانند برای ادامه تحصیل مقاطع بالاتر گزینه مناسبی باشند. در هر صورت با توجه به رشته گرایش مد نظر بعد از جست وجوی کافی در مورد شرایط دانشگاه و کشور مقصد، می‌توانید در مورد ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر و میزان جذب بازار کار در آن کشور تصمیم‌گیری قطعی کنید.