شاید بتوان افسردگی را یکی از مهم‌ترین نمادهای ناامیدی در انسان دانست. دانته در بخش دوزخ کتاب سه جلدی کمدی الهی، تصویری جالب را از گناهکاران حاضر در جهنم ارائه می‌کند. گناهکاران دوزخ به‌جای سوختن در آتش، در دریاچه یخ‌زده گرفتار می‌شوند و در آنچه یخ می‌زنند. شاید بتوان گفت افسردگی در نوجوانان نیز چنین احساسی دارد. دیگران تصور می‌کنند که نوجوانان و جوانان از درون در حال آتش گرفتن هستند؛ اما در واقعیت ذهن آن‌ها درون دریاچه‌ای یخ زده گرفتار شده است. آیا راهی برای رهایی نوجوانان از ناامیدی وجود دارد؟ برای پیدا کردن راه‌های جلوگیری از ناامیدی در نوجوانان و جوانان، دعوت می‌کنیم تا پایان با ما همراه باشید.
5 راهکار مفید برای جلوگیری از ناامیدی در نوجوانان و جوانان
نوجوانی در قرن 21 شبیه به زایمان است. توصیف‌های مختلفی درباره زایمان مطرح می‌شوند؛ اما هیچ کدام قادر نیستند آنچه واقعا در زایمان رخ می‌دهد را به‌طور کامل به‌تصویر بکشند. بزرگسالان نیز هرچند روزگار نوجوانی را تجربه کرده‌اند؛ اما این کجا و آن کجا؟ زندگی در عصر ارتباطات، هوش مصنوعی، کرونا و ... دنیای امروز را برای نوجوانان هزاره سوم به‌جایی کاملا متفاوت از گذشته تبدیل کرده است. اگر قرار است در چنین شرایطی برای جلوگیری از ناامیدی در نوجوانان و جوانان گامی بردارید، باید تمام انگاره‌های ذهنی درباره گذشته خود را در گوشه‌ای بایگانی کنید. به‌قول حضرت حافظ باید فلک را سقف بشکافید و طرحی نو در اندازید. در اینجا چند پیشنهاد ساده در عین حال مهم را برای امیدآفرینی در نسل جدید بررسی می‌کنیم.
فضای امنی در خانه ایجاد کنید؛
امنیت را تک بعدی معرفی کردن، بزرگ‌ترین خیانت به این مفهوم است. در یک خانواده نباید امنیت فرزندان را به تامین نیازهای معیشت تقلیل دهید. فضای امن برای یک نوجوان، جایی است که به‌راحتی و آزادانه می‌تواند آنچه را در ذهن دارد، به زبان بیاورد. شما حتی اگر بخواهید هم نمی‌توانید در دنیای امروز نوجوانان را از فکر کردن و بیان عقاید خود بازدارید. ممانعت و سخت‌گیری شما باعث می‌شود تا آن‌ها به دامان دیگران پناه ببرند. این نقطه آغاز خطر برای آن‌هاست. برای امیدآفرینی در نسل جدید بیش از هرچیز نیاز دارید که حرف‌های آن‌ها را بشنوید. بنابراین تابوهای ذهنی را در محیط خانه بشکنید و اجازه دهید فرزندان‌تان حرف‌هایشان را آزادانه به شما بگویند. حتی اگر پاسخی برای آن‌ها ندارید، نگران نباشید. حرف زدن، خیلی وقت‌ها معجزه می‌کند.
به نوجوانان اعتماد کنید؛
نوجوانی همواره پلی بین کودکی و جوانی برای پذیرش مسئولیت‌های زندگی بوده است. در عصر حاضر با توسعه تکنولوژی و تغییر و تحولات اجتماعی، طول این پل هر روز در حال کوتاه‌تر شدن است. بنابراین باید از فرصت موجود نهایت استفاده را ببرید. این تصور که آن‌ها هنوز کودک هستند را یکبار برای همیشه کنار بگذارید. به آن‌ها اعتماد کنید و اجازه دهید آنچه در سر دارند را تا جای ممکن تجربه کنند. مسئولیت‌های زندگی را به‌آرامی به آن‌ها منتقل کنید. در تصمیم‌گیری‌های خانواده، جایگاه ویژه‌ای برای نظرات آن‌ها قائل شوید. باب گفت‌وگو را همواره باز بگذارید. اعتماد کردن به نوجوانان بدون هزینه نیست؛ اما شک نکنید که دستاوردهای به‌مراتب بزرگ‌تری را در بلند مدت به همراه خواهد داشت.
به جنون خودسازی در نوجوانان دامن نزنید؛
از صبح که بیدار می‌شویم تا پایان شب که به‌رخت خواب برمی‌گردیم، زمین و زمان دست به دست یکدیگر می‌دهند تا ما را به فعالات بیشتر برای بهتر شدن و بیشتر خواستن تشویق کنند. در چنین شرایطی همه ما دچار نوعی عطش کاذب می‌شویم. به زبان ساده در وضعیتی گرفتار می‌شویم که هیچ چیزی در زندگی ما را خوشحال و راضی نمی‌کند؛ چرا که دائما در پی تلاش برای رسیدن به چیزهای بیشتر و بهتر هستیم. این رویه باعث می‌شود که لذت بردن از زندگی را از یاد ببریم. نوجوانی، شرایط سنی حساسی است. سعی کنید با متوقف کردن جنون خودسازی، به فرزندان خود اجازه لذت بردن از زندگی را دهید. آن‌ها را با دیگر هم سن و سالان‌شان مقایسه نکنید. به زبان ساده آن‌ها را وارد دام مسابقه‌های پوچ و بی‌هدف امروزی نکنید. این مسیر پایان ندارد و در نهایت به ناکجا آباد ختم می‌شود. برای جلوگیری از ناامیدی در نوجوانان باید جنون خودسازی را متوقف کنید.
امید را دوباره تعریف کنید؛
واتسلاو هاول یک نویسنده معروف در چک اسلواکی، تعبیر جالبی از مفهوم امید دارد. او معتقد است که امید همان خوش‌بینی نیست. امید به معنی آن نیست که فکر کنید همه چیز خوب پیش خواهد رفت. بلکه اطمینان از آن است که هرچه در آینده منتظر ماست، معنادار خواهد بود. مراقب تصویری که از آینده برای فرزندان خود می‌سازید، باشید. این نگاه باعث می‌شود که امید از حالت کاریکاتور تبدیل به‌مفهومی ارزشمند برای مبارزه شود. نگاه مطلق خوش‌بینانه به آینده در عمل محقق نمی‌شود. در نتیجه نوجوانان را در نوعی بن بست گرفتار می‌کند که به ناامیدی منتهی می‌شود. در عوض نگاه همراه با واقع‌بینی به آینده باعث می‌شود تا نوجوانان به دنبال نقش خود برای بهبود اوضاع باشند. این رویه کمک می‌کند تا آن‌ها هیچ‌گاه در بن بست گرفتار نشوند.
امیدوار باشید؛
اگر ناامید هستید، قطعا نمی‌توانید راهی برای جلوگیری از ناامیدی در نوجوانان و جوانان پیدا کنید. مدت‌هاست که دوره اثرگذاری خطابه‌های پرزرق و برق سپری شده است. آنچه در نظر نوجوانان و جوانان جلوه می‌کند، عملکرد‌هاست. به قول حضرت سعدی، دو صد کرده چون نیم کردار نیست. امید باید در رفتار شما در زندگی روزمره جلوه کند. شک نکنید که این احساس به فرزندان شما منتقل خواهد شد. در این شرایط دیگر نیاز نیست به دنبال راه‌های امیدآفرینی در لابلای کتاب‌های روانشناسی زرد بگردید.
کلام پایانی
در این مطلب راهکارهایی را برای جلوگیری از ناامیدی در نوجوانان و جوانان بررسی کردیم. یکبار برای همیشه بپذیرید که نوجوانان هیولا نیستند و آن‌ها را نباید به چشم تافته‌های جدا بافته از خود بنگرید. این تحول در نگاه، سرآغاز پذیرفتن نوجوانان و خواسته‌های آن‌ها در جامعه امروز است. حتی اگر نگران ترتیب فرزندان خود هستید، باید ابتدا گارد بسته آن‌ها را باز کنید. در غیر این صورت همه تلاش‌های شما به هیچ خواهد انجامید. سعی کنید دانش خود را در زمینه پیچیدگی‌های ارتباط‌گیری با نوجوانان تقویت کنید. در این مسیر از کمک مشاوران متخصص غفلت نکنید. امید، جایی همین نزدیکی است اگر خوب به اطرافمان نگاه کنیم.