معاون آموزش ابتدایی آموزش و پرورش معتقد است جایگزینی سیستم ارزشیابی کیفی - توصیفی به جای سیستم امتحان و نمره یک تغییر شیفت مهم در آموزش و پرورش بود با این همه برخی به شکل اجرایی آن انتقاد دارند. تغییر سیستم ارزشیابی دانش آموزان مقطع ابتدایی و جایگزینی سیستم ارزشیابی کیفی- توصیفی به جای امتحان و نمره، هم‌واره موافقین و مخالفینی داشت، اما این طرح بعد از طی تحقیقاتی، موفق شد که در سال 87 همگانی شود. اکنون بعد از گذشت چند سال، این سیستم مجددأ دچار چالش شده است. با توجه به نتایج آزمون‌های جهانی تیمز و پرلز، دانش آموزان مقطع ابتدایی، عملکرد تحصیلی پایینی داشته‌اند که این موضوع سبب نگرانی برخی از کارشناسان شده است. گرچه تا زمانی که از یک آزمون ارزیابی عملکرد ملی وجود نداشته باشد که به طور دائم، این موضوع را بررسی کند، نمی‌توان به طور دقیق گفت که ارزشیابی کیفی - توصیفی سبب افت عملکرد تحصیلی دانش آموزان شده است.
آزمون‌های جهانی تیمز و پرلز
رضوان حکیم‌زاده معاون آموزش ابتدایی در رابطه با افت عملکرد تحصیلی دانش آموزان گفت: با توجه به این که نتایج آزمون‌های جهانی تیمز و پرلز، نشان داد که دانش آموزان در چند جنبه از جمله سواد خواندن و نوشتن و علوم، افت کرده‌اند و عملکرد تحصیلی پایینی داشته‌اند. نمی‌توان به طور قطع، گفت که دانش آموزان بی سوادتر شده‌اند یا نه؟ چرا که شرکت در چند آزمون جهانی، معیار سنجش درستی برای این موضوع نیست. به همین دلیل نمی‌توان پاسخ درستی به این موضوع داد. برای پاسخ به این سوال که سطح سواد دانش آموزان، پایین‌تر آمده است یا خیر، لازم است که جدا از ارزیابی معلمان در کلاس درس، معیاری برای پایش عملکرد دانش آموزان داشته باشیم و نتایج را هر 4 یا 5 سال یک بار باهم مقایسه کنیم، در آن صورت می توانیم پاسخ درستی به این سوال بدهیم.
عملکرد دانش آموزان در ارزشیابی کیفی - توصیفی بهتر از روش سنتی
حکیم‌زاده در ادامه گفت: سال 81 سیستم ارزشیابی کیفی - توصیفی به طور آزمایشی اجرا شد و در آن زمان هم‌چنان روش تدریس سنتی نیز وجود داشت. طبق تحقیقاتی که در آن زمان انجام گرفت، عملکرد تحصیلی دانش آموزان در سیستم ارزشیابی کیفی - توصیفی بهتر از روش سنتی بود به همین دلیل شورای عالی آموزش و پرورش در سال 87 این سیستم را همگانی کرد. اما اکنون که همه‌ی مدارس از یک سیستم ارزشیابی استفاده می‌کنند، امکان مقایسه‌ی آن با روش‌های دیگر نیست. وی افزود: در سال 94، ما باید طبق اعلامی که از طرف شورای عالی آموزش و پرورش شده بود، به غیر از ارزشیابی معلمان، پایشی کشوری در حوزه‌ی عملکرد دانش آموزان در سیستم ارزشیابی کیفی - توصیفی انجام می‌دادیم و گزارش می‌کردیم که این اتفاق رخ نداد. در سال 96 مجددأ روی این موضوع تمرکز کردیم. یک کمیته علمی تشکیل شد و با مرکز سنجش آموزش و پرورش طرحی را آماده کردیم تا این پایش صورت بگیرد، اما طی دو سال گذشته به دلایلی از جمله نبود اعتبارات، این طرح اجرایی نشد.
نمره ملاک یادگیری نیست
معاون آموزش ابتدایی با بیان این که ارزشیابی کیفی - توصیفی، در اجرا دچار چالش شده است، اظهار کرد: جایگزینی سیستم ارزشیابی کیفی - توصیفی به جای سیستم امتحان و نمره، ایده‌ای بسیار مترقی و یک تغییر شیفت اساسی در آموزش و پرورش بود. اما اکنون سیستم ارزشیابی در اجرا دچار چالش شده است. در آن زمان، تصور همه این بود که نمره‌ی دانش آموز، نشان‌دهنده‌ی میزان سواد اوست. در حالی ممکن بود دانش آموز تنها آن مطلب را حفظ کرده باشد، بدون آن که به یادگیری رسیده باشد. در حالی که سیستم ارزشیابی کیفی- توصیفی، ارزیابی از یادگیری و برای یادگیری است. ارزشیابی برای یادگیری به این معنا است که باید در طول سال، با ارزیابی‌های متعدد و بازخورد آن ارزیابی‌ها به دانش آموزان، نقاط ضعف آن‌ها را شناسایی کرده و در جهت رفع آن‌ها تلاش شود. در حقیقت ارزشیابی مداوم، کمک می‌کند تا یادگیری اتفاق بیفتد. در چنین فضایی ما فرض می‌کنیم، همه‌ی دانش آموزان توانایی یادگیری دارند. این شیفت فضای آموزشی از حالت رقابتی به حالت رفاقتی و مشارکتی یک جهش بزرگ بود، اما این که چه اندازه در اجرا توانسته‌ایم موفق باشیم، به زیرساخت‌ها و آمادگی‌ها بر می‌گردد که مهم‌ترین فاکتورهای آن آماده‌سازی معلمان و خانواده‌ها برای همراهی این سیستم است.
هم‌زمان شدن با اجرای ناگهانی نظام 3-3-6
وی افزود: یکی از چالش‌های طرح ارزشیابی کیفی - توصیفی، هم‌زمان شدن آن با اجرای ناگهانی نظام 3-3-6 بود. اما با این وجود، ما گام‌های رو به جلویی برداشته‌ایم و یک بازنگری در سیستم ارزشیابی کیفی - توصیفی، صورت داده‌ایم. ما توانسته‌ایم 117 پژوهشی که در این حوزه انجام گرفته را تحلیل کنیم و سعی کرده‌ایم، چالش‌ها و آسیب‌ها را شناسایی کنیم و بر اساس آسیب‌شناسی دست به اصلاح بزنیم. نکته‌ای که در اکثر پژوهش‌ها آمده بود، ضعف در آمادگی معلمان در این زمینه و عدم تغییر نگرش خانواده‌ها بوده است. اما نکته‌ی مثبتی که در این پژوهش‌ها به چشم می‌خورد، بالا رفتن بهداشت روانی دانش آموزان در فضای مدرسه بود. البته قرار نیست برای داشتن مدارس ابتدایی با بهداشت روانی بالاتر، بهایی هم‌چون افت عملکرد تحصیلی و پایین آمدن سطح سواد دانش آموزان پرداخت شود. آن‌چه که مسلم است، این است که فضای سالم روانی، یادگیری پایاتری را ایجاد می‌کند و این موضوعی است که آموزش و پرورش به دنبال آن است.