شیر ماده‌ای مغذی و غنی از ویتامین‌های مختلف و کلسیم است. این ماده، نوشیدنی بسیار مفید‌ی است که به بهبود توانایی‌های جسمی، رشد کودکان و حفظ تعادل در دوران میانسالی و سالمندی کمک می‌کند. به همین دلیل بهتر است کودکان از همان سنین کم به مصرف آن عادت کنند. نتایج حاصل از تحقیقات نیز نشان می‌دهند که مصرف روزانه‌ی یک لیوان شیر توسط کودکان باعث افزایش 5 درصدی در سرعت راه رفتن می‌شود همچنین احتمال پوکی استخوان را کاهش می‌دهد؛ اما متأسفانه اکثر بچه‌ها از نوشیدن شیر خودداری می‌کنند و معمولاً طعم و بوی آن را دوست ندارند. با این حال راه‌های زیادی برای ایجاد علاقه‌ی کودکان نسبت به شیر و تأمین نیاز بدن به این نوشیدنی وجود دارد؛ مثلاً می‌توان آن را به پوره‌ی سیب زمینی یا غذاهای مکمل اضافه کرد. در بعضی موارد نیز با افزودن موادی مانند عسل، پودر کاکائو و ... می‌توان میل به خوردن شیر را در بچه‌ها بیشتر کرد. ما در این مقاله قصد داریم به فواید و خواص شیر برای کودکان و مضرات مصرف بیش از حد آن اشاره کنیم. با ما همراه باشید تا با این نوشیدنی سفید رنگ و مفید بیشتر آشنا شوید.
فواید شیر برای کودکان
شیر به عنوان یک غذای کامل و منبع کلسیم در سبد غذایی به حساب می‌آید؛ متخصصین تغذیه مصرف این ماده‌ی لبنی مفید را در رژیم غذایی روزانه به خصوص در دوران کودکی و نوجوانی، به شدت توصیه می‌کنند زیرا در رشد مناسب کودکان و نوجوانان نقش بسزایی دارد. شیر تمامی مواد مغذی مورد نیاز بدن را در طول روز تأمین می‌کند. فواید شیر برای کودکان بسیار زیاد است اما بچه‌های زیر یک سال توانایی تحمل مواد معدنی، پروتئین و سدیم موجود در شیر گاو را ندارند. به همین دلیل بهتر است در این مدت فقط از شیر مادر تغذیه کنند. این نوشیدنی در حقیقت به عنوان یک مکمل غذایی در کنار سایر مواد جامد مورد استفاده قرار می‌گیرد. بر اساس راهنمای رژیم غذایی تدوین شده در سال 2010، کودکان 2 تا 3 ساله دو لیوان، 4 تا 8 سال 2/5 لیوان و نوجوانان و بزرگسالان باید 3 لیوان شیر به صورت روزانه بنوشند. جذب و هضم این ماده 3 تا 4 ساعت طول می‌کشد. بنابراین بهترین زمان برای نوشیدن آن قبل از خواب است تا بدن فرصت کافی برای جذب پروتئین و مواد مغذی مورد نیاز را داشته باشد. از طرفی نوشیدن شیرهای طعم‌دار می‌تواند مصرف مایعات قندی و گازدار مانند نوشابه را در بچه‌ها کاهش دهد.
خواص شیر و مواد مغذی موجود در آن
شیر منبعی غنی از انواع ویتامین‌ها، چربی‌ها، پروتئین‌ها و مواد معدنی مفید برای بدن انسان است. ویتامین‌های A، B1، B2، B6، B12، C، D، E، پروتئین کازئین، اسید فولیک، فسفر، کلسیم، منیزیم، نیاسین، پتاسیم و قندی به نام لاکتوز از جمله مواد مغذی موجود در آن به شمار می‌روند. کلسیم موجود در شیر به استحکام و رشد مناسب استخوان‌ها کمک می‌کند، این ماده از سردرد و حملات میگرنی جلوگیری می‌کند، با کاهش چربی‌های غیر مفید مانع چاقی در دوران کودکی می‌شود و همچنین برای سلامت دندان‌ها مفید است. فعالیت مناسب سیگنال‌های عصبی، آزاد شدن هورمون‌ها و مواد شیمیایی مورد نیاز بدن و انقباض و انبساط بهتر ماهیچه‌ها از دیگر مزایای کلسیم موجود در شیر است. بهبود عمل‌کرد سیستم ایمنی بدن و کاهش التهاب از خواص شیر به واسطه‌ی ویتامین D موجود در آن است. ویتامین E ماده‌ای مفید و مؤثر بر جلوگیری از ضعف و سستی عضلات است که مقاومت بدن را افزایش می‌دهد. خوردن شیر در کودکی مانع بروز بیماری‌هایی از قبیل فشار خون بالا، سکته‌ی مغزی، سرطان روده‌ی بزرگ در بزرگسالی می‌شود. همچنین کربوهیدرات مورد نیاز بدن را برای فعالیت‌های روزانه‌ی بچه‌ها تأمین می‌کند.
شیر گرم یا سرد؟ کدام بهتر است؟
معمولاً بسیاری از افراد به‌خصوص کودکان هنگام خوردن شیر دچار مشکلاتی نظیر دل‌درد، اسهال و ... می‌شوند. همین موضوع باعث می‌شود که از مصرف شیر فراری باشند. این مسائل معمولاً هنگام نوشیدن شیر سرد ایجاد می‌شوند. زیرا سردی سبب کاهش انرژی معده و اختلال در عمل‌کرد آن می‌شود. زمانی که شیر را به صورت سرد در اختیار کودکتان قرار می‌دهید، معده قبل از هضم و جذب آن بخش قابل توجهی از انرژی‌اش را از دست می‌دهد. بنابراین بهتر است قبل از خوردن شیر آن را گرم کنید.
مضرات مصرف بیش از حد شیر
همان‌طور که می‌دانید مصرف بیش از حد هر ماده‌ای می‌تواند مضر باشد. شیر نیز از این قاعده مستثنا نیست. همان‌طور که اشاره کردیم شیر ماده‌ای غنی از انواع پروتئین‌ها، چربی‌ها، ویتامین‌ها، مواد معدنی و هورمون‌ها است. دور از انتظار نیست که مصرف بیش از حد آن عواقبی را برای انسان‌ها به همراه داشته باشد. هورمون رشد شبه انسولین موجود در شیر گاو برای رشد ناخن‌ها و استخوان‌های بچه‌ها مفید است که در شیر مادر نیز وجود دارد. اما مقادیر بالای آن در بدن می‌تواند سبب پیشرفت بیماری‌های جدی نظیر سرطان، تجمع رگ‌های اطراف تومورها و ... شود. کازئین، پروتئین طبیعی موجود در شیر است که مقادیر زیاد آن در بدن به کازومورفین تبدیل می‌شود. این ماده در ایجاد بیماری‌هایی نظیر اوتیسم، آپنه، رفلاکس ریه در نوزادان، دیابت نوع یک و حساسیت‌های غذایی مختلف نقش بسیار مهمی دارد. پس با توجه به موارد گفته شده مقدار شیر مصرفی نباید از راهنمای رژیم غذایی بیشتر شود.
سخن آخر
با توجه به فواید شیر برای کودکان والدین هرگز نباید از علاقه‌مند کردن بچه‌ها به مصرف این ماده دل‌سرد شوند. در بعضی موارد کودکان نسبت به قند شیر (لاکتوز) حساسیت دارند. در این شرایط می‌توان از شیرهای بدون لاکتوز استفاده کرد. همچنین همان‌طور که اشاره کردیم می‌توان از ترکیب شیر با مواد غذایی دیگر نیاز بدن را به این ماده‌ی غذایی تأمین کرد اما در صورت بی‌اثر بودن راه‌حل‌های مختلف یک پزشک تغذیه در این زمینه می‌تواند به والدین کمک کند.