نوجوانی مرحله‌ای مهم در زندگی است. در این دوره فرزندانمان حساس‌تر شده و تغییرات رفتاری و جسمی ویژه‌ای را احساس می‌کنند. همچنین شخصیت افراد در نوجوانی شکل می‌گیرد. همانطور که در مقاله‌ی بحران دوره نوجوانی در دختران چگونه پدید می‌آید؟ خواندیم در این برهه توجه به دوستان زیاد می‌شود و گاهی به دلیل مشکلات خانوادگی، محیط مدرسه و تقلید از دوستان فرد درگیر اعتیاد می‌شود. در این مقاله قصد داریم به دلایل گرایش نوجوانان به مواد مخدر، عوارض اعتیاد در نوجوانان و انواع آن‌ها بپردازیم.
با متداول‌ترین مواد مخدر آشنا شویم
ماری‌جوانا، آدرال، ماریجوانای مصنوعی، داروهای سرما خوردگی، اکستاسی (MDMA)، کوکائین و مشروبات الکلی بیشترین مصرف را در بین نوجوانان دارند. ماری‌جوانا: در ایران بیشتر با نام گل شناخته شده است. مصرف‌کنندگان این ماده معتقدند که کشیدن ماری‌جوانا موجب ایجاد حس آرامش در آن‌ها می‌شود. امروزه علاوه بر سیگار به شکل‌های دیگری مانند قرص، خوراکی و حتی بخور مورد استفاده قرار می‌گیرد. از عوارض آن می‌توان سرخوشی، درون‌نگری، خنده‌ی زیاد و افزایش اشتها اشاره کرد. همین موارد باعث محبوبیت بالای ماری‌جوانا در بین جوانان و نوجوانان شده است. آدرال: نوعی دارو است که برای افزایش تمرکز و توجه در بیماران اختلال بیش‌فعالی کم‌تمرکزی (ADHD) تجویز می‌شود. مصرف این ماده در دبیرستانی‌ها و پردیس‌های دانشگاهی بیشتر رایج است. زیرا معتقدند استفاده از آدرال عملکرد درسی آن‌ها را بهتر می‌کند. بنابر اعلام سازمان غذا و داروی آمریکا، آدرال در افراد سالم ممکن است باعث مرگ ناگهانی، حمله قلبی و سکته مغزی شود ماریجوانای مصنوعی: در آن ماده‌ی فعال ماری‌جوانا وجود ندارد. اما مصرف آن همان حس سرخوشی و آرام‌بخشی را در افراد به وجود می‌آورد. متأسفانه استفاده از این مواد باعث بروز حملات روانی، گیجی، پارانویا و اضطراب شدید می‌شود. داروی سرما خوردگی: اکثر داروهای سرما خوردگی و سرفه حاوی کدئین هستند و استفاده‌ی بیش از حد این مواد موجب اضطراب، بی‌حسی عاطفی و سرخوشی می‌شود. مصرف طولانی مدت داروهای کدئین‌دار به کلیه آسیب می‌زند. متأسفانه این داروها به راحتی و بدون نیاز به نسخه پزشک در دسترس همگان قرار می‌گیرند. اکستاسی (MDMA): مصرف این ماده نوعی هیجان کاذب را در افراد ایجاد می‌کند. این تغییرات باعث بروز افسردگی شدید بعد از حس سرخوشی می‌شود. MDMA بیشتر در کنسرت‌ها و جشن‌های موسیقی مورد استفاده قرار می‌گیرد. کوکائین: این ماده‌ی مخدر بیشتر با نام کک شناخته شده است و مصرف آن باعث افزایش انرژی به صورت موقت و کاهش محدودیت‌ها می‌شود. به همین دلیل نوجوانان گرایش زیادی نسبت به این ماده دارند و معمولاً در مهمانی‌ها برای بیشتر بیدار ماندن استفاده می‌کنند. مشروبات الکی: مصرف مواد مخدر در بین نوجوانان بیشتر جنبه‌ی تفریحی دارد و برای تجربه‌ی حس سرخوشی مورد استفاده قرار می‌گیرند. اما مشروبات الکلی از همه‌ی آن‌ها متدوال‌تر است. این نوشیدنی‌ها باعث کنار گذاشتن حالت تدافعی و برقراری ارتباط راحت‌تر با دیگران می‌شوند.
دلایل گرایش نوجوانان به مواد مخدر
همانطور که می‌دانید دختران و پسران در سن نوجوانی سرسخت‌تر و لجبازتر از همیشه می‌شوند. نوع رفتار والدین با فرزندان، جامعه، دوستان، مشکلات تحصیلی و خانوادگی و ... می‌توانند دلایلی برای گرایش آن‌ها به مصرف مواد مخدر و مشروبات الکلی باشند. بخش اعظم آسیب‌هایی که در دوران نوجوانی بروز می‌دهند ناشی از میل به تقلید از رفتارهای دیگران است. مصرف مواد مخدر در خانواده، این باور را در فرزندان به وجود می‌آورد که استعمال این مواد برایشان مشکلی ندارد. افراد خجالتی و گوشه‌گیر نیز برای ترقی اجتماعی به سمت موادی که موجب القای حس اعتماد به نفس در مصرف‌کننده می‌شوند، گرایش پیدا می‌کنند. گاهی اوقات فشارهای تحصیلی و روحی باعث افسردگی و اضطراب می‌شوند و نوجوانان برای فرار از مشکلات روحی به استفاده از مواد اعتیاد‌آور روی می‌آورند. این موارد تنها بخشی از دلایل گرایش نوجوانان به مواد مخدر است اما مهم‌ترین عامل جلوگیری از اعتیاد خانواده است.
تأثیرات مواد مخدر روی نوجوانان
دامنه‌ی عوارض اعتیاد در نوجوانان بسیار گسترده است. بعد از ترک بعضی از پیامدها برطرف و برخی دیگر به صورت دائمی همراه آن‌ها خواهد ماند. با اینکه عوارض اکثر این مواد مشابه است ولی هر ماده‌ی مخدر تأثیرات خاص خود را دارد و به دو بخش جسم و روان آسیب زیادی می‌زند عوارض جسمی مواد مخدر مصرف مواد مخدر بدن انسان را نابود و بیشترین آسیب را به رشد نوجوانان می‌زند. در دوره‌ی نوجوانی مغز در حال رشد است. بنابراین استفاده از این مواد اثر بسیار زیادی بر سیستم عصبی می‌گذارد. از جمله رایج‌ترین عوارض اعتیاد در نوجوانان می‌توان به آسیب کبد، حمله‌ی قلبی، فشارخون بالا، عفونت ریه، مشکلات کلیوی، کما، ضعف در سیستم ایمنی، علائم حیاتی غیرطبیعی احتمال ، اوردوز و یا سکته‌ی قلبی اشاره کرد. بسیاری از این تأثیرات بعد از ترک نیز باقی می‌مانند. هر ساله تعداد زیادی از جوانان زیر 20 سال به علت اوردوز، تصادف و حوادث ناشی از مصرف الکل و مستی جان خود را از دست می‌دهند. عوارض روحی ناشی از مصرف مواد مخدر مصرف مواد مخدر علاوه بر جسم، روح و ذهن انسان را نیز درگیر می‌کند و مشکلات زیادی را به وجود می‌آورد. از جمله تأثیرات مواد مخدر روی نوجوانان می‌توان به کاهش عملکرد ذهن به علت از بین رفتن سلول‌های مغزی، اختلال در یادگیری و حافظه، افسردگی، اضطراب، وابستگی به مواد، خشونت، پارانویا، افت تحصیلی، گوشه‌گیری، انزوا و آسیب‌های جسمی، پسیکوز و حتی تشدید بیماری‌های روحی موجود اشاره کرد.
نقش والدین در پیشگیری از گرایش نوجوانان به مواد مخدر
خانواده اولین و مهم‌ترین محیط مؤثر در شکل‌گیری شخصیت کودکان به شمار می‌آید. پژوهشگران بعد از تحقیقات زیاد به این نتیجه رسیدند که کودکان و نوجوانانی که در خانه پذیرفته نشده‌اند، محبت و احساسات دیگران را نیز درک نمی‌کنند. این افراد با جامعه ناسازگارند و رفتارهای نادرستی از خود نشان می‌دهند. محافظت مادر، ایجاد ارتباط عاطفی با فرزندان به گونه‌ای که به حس استقلال‌طلبی آن‌ها لطمه‌ای وارد نشود و رفتار خردمندانه‌ی سرشار از محبت پدر به رشد و تعادل شخصیتی نوجوانان کمک می‌کند. در نتیجه رفتار والدین با فرزندان در محیط خانه تأثیر بسیار زیادی در پیشگیری از گرایش نوجوانان به مواد مخدر دارد.
سخن آخر
دوره‌ی بلوغ، مرحله‌ای حساس از زندگی است که نوجوانان در آن با بحران‌ها و چالش‌های زیادی مواجه می‌شوند. محیط خانواده و رفتار والدین در کاهش آسیب‌های این برهه از زندگی آن‌ها نقش مهم و اساسی ایفا می‌کنند. گرایش نوجوانان به مواد مخدر یکی از بحران‌های این دوره است که عوامل متعددی روی آن تأثیر می‌گذارد. از مهم‌ترین تأثیرات مواد مخدر روی نوجوانان می‌توان به افسردگی، کاهش قدرت یادگیری و خشونت اشاره کرد. مصرف این مواد، قبل از آنکه به اعتیاد در نوجوانان تبدیل شود، باید کنار گذاشته شود، در غیر این صورت عوارض اعتیاد در نوجوانان می‌تواند تا بزرگسالی با آن‌ها همراه باشد.