علاقه‌مندسازی دانش‌آموزان به ادبیات فارسی شاید یکی از دشوارترین وظایف یک معلم باشد. وقتی با دانش‌آموزان در مدرسه صحبت می‌کنیم برخی از آنها درس ادبیات فارسی را دوست ندارند و به آن به عنوان یک درس غیرضروری و دردسرساز نگاه می‌کنند. چرا دانش‌آموزان نگاه خوبی به ادبیات فارسی ندارند و از شرکت در کلاس فارسی لذت نمی‌برند؟ ما قصد داریم در این مقاله به موانع و راهکارهای انگیزش دانش‌آموزان نسبت به درس ادبیات فارسی بپردازیم. پس اگر به این موضوع علاقه دارید تا پایان این نوشته با ما همراه باشید.
ادبیات چیست؟
ادبیات عبارت است از مجموعه آثار مکتوب و غیرمکتوب یک ملت که عواطف و احساسات آدمی را تحت تاثیر قرار دهد. دانشی که آیین و چگونگی شرافتمندانه زیستن را به انسان می‌آموزد و او را به اوج کمال روحی و معنوی هدایت می‌کند. دانشی که آنقدر عمق دارد که هر بار به آن نزدیک شویم، می‌توانیم زاویه جدیدی را کشف کنیم و بیشتر بیاموزیم. کلاس ادبیات کلاس خلاقیت و نوآوری است و هرچه فضا برای بروز خلاقیت بیشتر باشد جذابیت بیشتری برای دانش‌آموزان خواهد داشت. تدریس ادبیات می‌تواند هیجان انگیز و چالش برانگیز باشد.
چرا دانش‌آموزان ادبیات فارسی را دوست ندارند؟
بهتر است به سراغ این پرسش برویم که چرا دانش‌آموزان ما کلاس ادبیات و کلاً درس ادبیات را دوست ندارند. این احساس دانش‌آموزان در درجه اول به عملکرد معلم و مدرسه در ارائه این درس و بعد به نقش خانواده‌ها در علاقه‌مند کردن فرزندانشان به این مبحث برمی‌گردد. درس ادبیات در مدرسه معمولاً به شکل خشکی تدریس می‌شود. متنی پر از کلمات دشوار با معانی و املای جدید مقابل دانش‌آموز قرار می‌گیرد و او چنان درگیر حفظ معنی کلمات، شکل املا، ساختار جمله و صنایع ادبی می‌شود که فراموش می‌کند می‌تواند از متن درس لذت ببرد و از تعالیم آن در زندگی‌اش استفاده کند. اصولاً در کلاس ادبیات قصد نویسنده از خلق اثر نادیده گرفته می‌شود و فقط ظاهر و لفظ آن آموزش داده می‌شود. اهمیت به ادبیات در حدی که دانش‌آموز باید آن را پاس کند و نمره خوبی بگیرد به ارزشمندی و لذت‌بخشی این درس آسیب می‌زند.
چگونه به علاقه مند سازی دانش‌آموزان به ادبیات فارسی بپردازیم؟
ما قصد داریم در اینجا ایده‌هایی برای کلاس ادبیات پیشنهاد دهیم تا شاید باعث علاقه مند سازی دانش‌آموزان به ادبیات فارسی شود.
اجرای نمایش
یکی از روش‌هایی که کلاس ادبیات را جذاب می‌کند اجرای نمایش است و می‌تواند بهترین روش تدریس برای دانش آموزان ابتدایی باشد. وقتی ما متن ادبی را به عنوان یک نمایش‌نامه در اختیار دانش‌آموز قرار می‌دهیم و از او می خواهیم به جای اینکه فقط متن را بخواند داستان آن را اجرا کند موضوع برایش جذاب‌تر خواهد شد. دانش‌آموز ما می‌تواند جملات و کلمات را به جای شخصیت‌های داستان بیان کند و به این شکل هم کلمات و معنای آنها در ذهنش جای بگیرد و هم صحبت کردن و فن بیان او تقویت شود.
خلق کمیک استریپ
یکی از برنامه‌هایی که می‌توانیم برای کودکان دبستانی داشته باشیم خلق داستان‌های کمیک استریپ است. ما می‌توانیم نمونه‌هایی را به دانش‌آموزان نشان دهیم و آنها را با ساختار این نوع نوشته‌ها آشنا کنیم سپس از شاگردان بخواهیم داستانی را به شکل کمیک استریپ درآورند.
قصه‌گویی و بحث در کلاس
قصه‌گویی در کلاس فعالیتی است که می‌تواند تاثیر زیادی در فن بیان و اعتماد به نفس دانش‌آموزان داشته باشد. ما برای این کار زمانی به دانش‌آموز اختصاص می‌دهیم تا داستانی که خوانده یا فیلمی که دیده است در کلاس برای همکلاسی‌هایش تعریف کند. ما می‌توانیم دانش‌آموزان را به بحث و گفتگوی بیشتر دعوت کنیم. از دانش‌آموزان بخواهیم از قصه‌گو سوال بپرسند یا نظرشان را درباره آن داستان بیان کنند. طرح سوال درباره متن، قصد نویسنده و چگونگی بیان داستان باعث می‌شود دانش‌آموزان بهتر گوش دهند و عمیق‌تر فکر کنند.
داستان‌نویسی خلاقانه
داستان نویسی یک فعالیت سرگرم‌کننده و آموزنده در کلاس ادبیات است. برای این کار می‌توانیم داستانی متناسب با سن دانش‌آموزان‌مان برایشان بخوانیم، سپس از آنها بخواهیم داستان را به شکلی که دوست دارند تغییر دهند یا با کلمات و شخصیت‌های داستان یک داستان جدید بنویسند. برای دانش‌آموزان بزرگ‌تر می‌توانیم نوشتن فیلم نامه یا نمایش‌نامه را پیشنهاد کنیم. با این فعالیت توانایی نوشتن و خلاقیت دانش‌آموزان تقویت می‌شود.
استفاده از فضای مجازی
در دنیای امروز که خردسالان و بزرگسالان با فضای مجازی آشنا هستند، استفاده از آن به جذابیت کلاس ادبیات کمک می‌کند. نوشتن وبلاگ و تولید محتوا برای دانش‌آموزان فعالیت جذابی است. ما می‌توانیم برای کلاس ادبیات صفحه‌ای داشته باشیم تا دانش‌آموزان برای آن محتوا تولید کنند. گزارش بنویسند، کتاب و فیلم معرفی کنند یا کلیپ‌های مرتبط بسازند. ترکیب کردن فعالیت کلاس ادبیات با جذابیت‌های دنیای مجازی هم دانش‌آموزان را با کارکردها و اهمیت زبان و ادبیات در زندگی آشنا می‌کند و هم آنها را به ادبیات و شاخه‌های آن علاقه‌مند می‌کند.
نمایش فیلم در کلاس
با پخش فیلم در کلاس می‌توان دانش‌آموزان را با فیلمنامه نویسی، نقد فیلم و بازآفرینی و اقتباس آشنا کرد. بعضی فیلم‌ها از روی یک رمان یا ماجرای واقعی ساخته شده‌اند. ما می‌توانیم فیلم را به شکل نیمه پخش کنیم و از دانش‌آموزان بخواهیم ادامه آن را از روی کتاب یا سایر منابع دنبال کنند و خلاصه و نظرشان را درباره آن بنویسد. اینکه فیلم ساخته‌شده چقدر از داستان اصلی پیروی کرده؟ یا مثلاً سازنده فیلم چرا و چگونه پایان داستان را تغییر داده؟ و یا اگر دانش‌آموز ما نویسنده این داستان یا فیلمنامه بود آن را چگونه تمام می‌کرد؟
آشنایی با نقد ادبی
یکی از جذابیت‌های کلاس ادبیات می‌تواند آموزش نقد ادبی باشد. اینکه دانش‌آموزان بتوانند فیلم، کتاب و یا حتی حادثه‌ای را بر اساس یک دیدگاه و مکتب تحلیل کنند. بررسی داستان یا فیلم از زاویه‌ای فمینیستی یا اگزیستانسیالیستی یا... می‌تواند کلاس ادبیات را برای دانش‌آموزان چالش‌برانگیزتر کند.
سخن پایانی
علاقه مند سازی دانش‌آموزان به ادبیات فارسی، یکی از وظایف دشوار معلم ادبیات در مدرسه است. ادبیات فارسی بسیار غنی و ارزشمند است اما خشکی کلاس ادبیات در غالب اوقات شیرینی این درس مهم را از بین می‌برد. معلمان مدرسه و والدین همواره باید این دغدغه را داشته باشند که فرزندان این سرزمین را به زبان و فرهنگشان علاقه‌مند کنند. ما باید به دانش‌آموزان یاد دهیم که فقط درگیر لفظ و ظاهر متون ادبی نباشند. مسلماً ادبیات عمق و کارکرد بیشتری دارد. ادبیات به ما می‌آموزد که شنونده خوبی باشیم، دقیق و عمیق نگاه کنیم، مسائل را تحلیل کنیم و در شرایط گوناگون بهتر تصمیم بگیریم. دانش‌آموزان باید درک کنند که حکایات سعدی، داستان‌های شاهنامه و مثنوی و سایر متون نظم و نثر فارسی فقط برای یاد گرفتن کلمه و ترکیب و املا نیستند. دلیل خلق این متون یاد دادن شیوه درست زندگی و عمیق‌تر نگاه کردن است. ما در این مقاله سعی کردیم با پیشنهاد چند ایده برای کلاس ادبیات شیرینی این درس را برای دانش‌آموزان بیشتر کنیم و امیدواریم معلمان هم با نشان دادن جذابیت‌های ادبیات فارسی به دانش‌آموزان، آنها را به زبان و فرهنگ سرزمینشان علاقه‌مندتر کنند و کارکرد ادبیات را به املای صحیح، شناخت آرایه‌های ادبی و معنای کلمات محدود نکنند. ما نباید فراموش کنیم هر اثر مکتوب و غیرمکتوب که فرد را به اندیشیدن ترغیب می‌کند جزء ادبیات به حساب می‌آید و باید در کلاس ادبیات مطرح شود.