رشته کتابداری در زیر گروه رشته‌ی علوم انسانی قرار دارد. نوع دانشگاه‌هایی که می‌توان در این رشته تحصیل کرد، سراسری، آزاد، غیر انتفاعی و پیام نور می‌باشد. همچنین می‌توان در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا در رشته کتابداری ادامه تحصیل داد.
معرفی رشته
رشته کتابداری از زیرشاخه‌های گروه انسانی است اما داوطلبین کنکور تجربی و ریاضی هم می‌توانند در آن تحصیل کنند. رشته کتابداری از جمله رشته‌هایی است که طرف‌داران خاص خودش را دارد. کارشناسان این رشته به افراد کمک می‌کنند تا اطلاعات مناسبی را به دست بیاورند. علوم کتابخانه‌ای معمولاًً توسط افرادی که می‌خواهند کتابدار شوند، مورد مطالعه قرار می‌گیرد. اگرچه ممکن است تکنسین‌های مشتاق رشته کتابداری، بایگانی، موزه‌ها و خود معلمان نیز دوره‌های علوم کتابداری را بگذرانند. هر دو برنامه کارشناسی و کارشناسی ارشد در علوم کتابداری شامل آموزش در سیستم‌های کتابخانه‌ای، سنتی و فن‌آوری‌های جدید اطلاعاتی است. در واقع کتابداری مجموعه فعالیت‌هایی است که فردی به عنوان کتابدار و شبکه‌ای به عنوان کتابداری انجام می‌دهد تا فرآورده‌هایش یعنی کتاب، نشریه، مجله، فیلم، صفحه موسیقی و دیسک‌های کامپیوتری به دست مراجعه‌کننده برسد. به عبارتی کتابداری حلقه واسط بین بازار مصرف اطلاعات و تولید اطلاعات است. در واقع کتابداری دارای دو عنصر اساسی «کتاب» و دیگری «انسان» است و رشته کتابداری هموار کردن مسیر ارتباط میان دو عنصر کتاب و انسان از کتاب می‌باشد. برای آن‌که بتوانیم این ارتباط را امکان‌پذیر کنیم، باید چگونگی پیوند میان آن دو را نیز بیاموزیم. تمام دروس پایه و اختصاصی در رشته کتابداری بر اساس همین سه وظیفه تدوین شده است.
یعنی دانشجوی این رشته منابع و متون را می‌شناسد و از ویژگی انواع مواد انتشاریافته آگاه می‌گردد، سپس محتوای آن‌ها و چگونگی تبدیل اندیشه‌های موجود در ذهن نویسنده به پدیده‌ای عینی و قابل شناسایی را درک می‌کند و در نهایت قابلیت‌ها و توانایی‌های رسانه‌های گوناگون از قبیل کتاب، مجله، روزنامه، نوار، لوح فشرده، اینترنت و مانند آن‌ها را در می‌یابد. از سوی دیگر دروسی نیز در برنامه این رشته هست که دانشجو باید مراجعان را به درستی بشناسد، با محیط فرهنگی آن‌ها آشنا باشد و نیازهای اطلاعاتی آن‌ها را تشخیص دهد تا بتواند منابع درستی را در اختیار آن‌ها قرار دهد. البته دانستن ویژگی‌های کتاب و خواننده به تنهایی برای انجام وظیفه کتابدار کفایت نمی‌کند. برای این کار لازم است کتابدار با فرآیند ارتباط آگاه باشد و بداند در چه شرایطی ارتباط آسان می‌شود و تحت چه شرایطی دچار اختلال می‌گردد. پس لازم است که با حوزه ارتباطات نیز کم و بیش آشنا باشد. به همین دلیل سه ضلع مثلث، کتاب، خواننده و ارتباط طی سالیان متوالی موضوع مطالعه و پژوهش علاقه‌مندان بوده و آثاری که از این مطالعات برجای مانده، دست‌مایه مناسبی برای برنامه‌های درسی رشته کتابداری است. برنامه‌های علوم کتابخانه‌ای دانشجویان را برای سازمان‌دهی و فهرست‌نویسی کتابخانه‌ها، ایجاد و نگهداری پایگاه‌های اطلاعاتی و کمک به مراجعه‌کنندگان کتابخانه آماده می‌کند. این برنامه‌ها ممکن است در هر دو قالب دانشگاه و آنلاین ارائه شوند.
گرایش‌های رشته
- کارشناسی: علوم پایه و علوم انسانی؛
- کارشناسی ارشد: مدیریت کتابخانه‌های دانشگاهی، مطالعات کتابخانه‌های عمومی، مدیریت کتابخانه‌های دیجیتال، مدیریت اطلاعات، مطالعات آرشیو، علم‌سنجی و مدیریت و سازمان‌دهی نسخه‌های خطی؛
- دکتری: علم اطلاعات و دانش‌شناسی؛
دانشگاه‌های برتر
- داخل کشور: دانشگاه تهران، دانشگاه علامه طباطبایی، دانشگاه الزهرا (س)، دانشگاه خوارزمی و دانشگاه شاهد؛
- خارج کشور: دانشگاه شفیلد، دانشگاه کارولینای شمالی، چپل هیل، دانشگاه ایلینوی و دانشگاه بریتیش کلمبیا؛
مهارت‌های مورد نیاز
- مهارت انجام تحقیق در حد خوب
- مهارت‌های ارتباطی گفتاری و نوشتاری در حد خوب
- مهارت‌های خدمت به مشتری و طرز برخورد با ارباب رجوع
- مهارت کاربرد کامپیوتر به خصوص در مورد پایگاه‌های داده
- داشتن اطلاعات عمومی خوب و یا داشتن اطلاعات اختصاصی خوب
- مهارت‌های سازمانی جهت برقراری ارتباط مناسب با مدیران و سایرین
شرح وظایف مهم
- سازمان‌دهی منابع و کتابها
- پاسخگویی به سؤالات مراجعین
- استفاده از سیستم‌های فناوری اطلاعات
- کمک به مراجعین برای یافتن کتابها و منابع موردنظر
- ارائه خدمات کتابخانه متناسب با گروه‌های مختلف جامعه
- راه‌اندازی دوره‌هایی در کتابخانه از جمله گروه‌های کتاب‌خوانی و ...
- به روز نگه‌داشتن کتابخانه از طریق استفاده از کتابها و مجلات جدید
بازار کار
با توجه به پیشرفت سریع جوامع انسانی و افزایش میزان انتشارات در زمینه‌های مختلف دانش بشری، ایجاد و گسترش کتابخانه‌ها امری الزامی است. کتابخانه‌های عمومی در سراسر کشور و کتابخانه‌های مدارس مقاطع مختلف هنوز چشم به راه کتابدارانی است که دوره‌های دانشگاهی را طی کرده باشند همچنین بخش اعظم فرصت‌های شغلی کتابخانه‌های دانشگاهی و تخصصی و مراکز اطلاع‌رسانی نیز هنوز آماده پذیرش فارغ‌التحصیلان این رشته است. علاوه بر آن، کتابخانه‌ها هر چه وسیع‌تر شوند و مجموعه‌های آن‌ها هر چه گسترده‌تر و پیچیده‌تر گردد، تعداد کتابداران شاغل در آن‌ها نیز افزایش می‌یابد. از این رو کتابداری یکی از رشته‌هایی است که چشم انداز فرصت‌های شغلی آن بسیار روشن است. برنامه‌های درسی این رشته نیز به گونه‌ای است که قابلیت دانشجویان را برای قبول در کتابخانه‌های مختلف و مراکز اطلاع‌رسانی گوناگون فراهم می‌آورد.
البته باید به این نکته نیز توجه داشت که مراکز و کتابخانه‌هایی که درصدد استخدام فارغ‌التحصیلان هستند، افراد شایسته‌تر را ترجیح می‌دهند دانشجویان می‌بایست که از آغاز ورود به رشته، به خودسازی و گسترش دانش و عمق بخشیدن به مهارت‌های خود بپردازند و از این طریق چشم‌انداز شغلی خود را پیشاپیش ترسیم نمایند. این نکته هم باید خاطرنشان کرد که با پیشرفت جامعه به سمت دیجیتالی شدن، این حوزه تحت تأثیر قرار می‌گیرد و امکان وجود دارد که کتابداران به صورت اینترنتی به مشاوره و فروش کتاب بپردازند و نیاز به حضور فیزیکی آن‌ها در کتابخانه‌ها نباشد. در خصوص میزان درآمد فارغ‌التحصیلان این رشته لازم به ذکر است که گزارش دقیقی از بازه درآمد شاغلان این رشته در دسترس نیست، اما رشته کتابداری بازه درآمدی گسترده‌ای با توجه به نوع شغل و سابقه فرد دارد. به طور مثال شغل‌های دولتی، غیردولتی، مدیریتی، پژوهشی، تدریس در دانشگاه، نویسندگی، کارآفرینی و... طبیعتاً هرکدام درآمد متفاوتی خواهند داشت.
موقعیت شغلی
سوءتفاهم
شرایط تحصیل در خارج از کشور
نیاز به کتابداران برای مدیریت کتابخانه‌ها و کمک به مراجعه‌کنندگان به یافتن اطلاعات همیشه وجود دارد. جالب است بدانید که این رشته یک از پرطرف‌دارترین رشته‌ها در کشور آمریکا و کاناداست و افرادی که علاقه‌مند به شغل کتابداری هستند، باید در رشته‌ی کتابداری و علوم اطلاعات، دارای تحصیلات عالی باشند یا پس از به پایان رساندن دوره تحصیلی و فارغ‌التحصیل شدن از رشته‌ی کتابداری و علوم اطلاعات فرد می‌تواند به عنوان کتابدار و یا مشاور اطلاعات، در یکی از مراکز مربوطه مشغول به کار شود. از جمله کشورهایی که فارغ‌التحصیلان این رشته می‌توانند برای مهاجرت تحصیلی انتخاب کنند می‌توان به آمریکا، کانادا، آلمان و فرانسه و استرالیا اشاره کرد.