کم‌شنوایی کودکان شایع‌ترین اختلال شنوایی است که متأسفانه در مراحل ابتدایی هیچ‌گونه علائم ظاهری ندارد اما اگر کودک به موقع درمان نشود، دچار اختلال در تکلم، یادگیری و حتی عقب ماندگی ذهنی می‌شود. منظور از مشکلات شنوایی در کودکان آن است که بچه‌ها قادر به شنیدن صداها به خوبی افراد سالم نیستند. این مسئله می‌تواند از درجه‌ی خفیف تا خیلی شدید بروز کند. معمولا از بین هر 1000 کودک 1 تا 3 نفر دچار ضعف شنیداری در یک یا هر دو گوش می‌شوند. از این رو نیاز است تا اطلاعات خود را در زمینه‌ی مشکلات شنوایی کودکان، علائم و درمان آن بالا ببریم.
علل کم‌شنوایی کودکان
همان‌طور که اشاره کردیم در جهان از هر هزار کودک در حدود میانگین 2 نفر دچار اختلالات شنیداری می‌شوند. نتایج حاصل از تحقیقات نشان می‌دهند که حدود 1/8 درصد از کودکان سالم در طول مراحل رشد دچار مشکلات شنوایی شده‌اند. البته باید توجه کرد که شدت این بیماری در افراد مختلف، متفاوت است. بنابراین بچه‌های زیادی ممکن است از کم‌شنوایی رنج ببرند. اما علل ایجاد این بیماری چیست؟ کم‌شنوایی کودکان معمولاً به علل ژنتیکی، زایمان زودرس و بیماری‌های دوران جنینی در افراد بروز می‌کند، ولی پژوهش‌های مختلف نشان می‌دهند که در برخی موارد بدون هیچ دلیلی این اختلال در نوزادان ایجاد می‌شود. ازآن‌جاکه اختلالات شنیداری تا ماه‌ها بعد از تولد نوزاد قابل تشخیص نیست، متخصصین همان بدو تولد از آن‌ها تست شنوایی می‌گیرند. این تست به کمک یک دستگاه تولید امواج صوتی انجام می‌گیرد، به این صورت که امواج به داخل گوش فرستاده و بعد از دریافت در گوش داخلی، بازتاب آن‌ها ثبت می‌شود. نتایج این آزمایش به منظور تشخیص سطح شنوایی نوزادان به متخصصین ارجاع داده می‌شوند. مشکلات شنوایی در کودکان که بیشتر ریشه‌ی ژنتیکی دارند، معمولاً با ناهنجاری‌های کروموزومی (نشانگان داون) همراه هستند. البته عوامل وراثتی دیگری نیز در کاهش توان شنیداری و حتی پیشرفت این اختلال دخالت دارند. در این شرایط کم‌شنوایی بچه‌ها، همراه بیماری‌های دیگر ارثی تشخیص داده می‌شود. گاهی اوقات نیز گاهی اوقات نیز زایمان زودرس، کمبود اکسیژن، خونریزی مغزی و نقایص فیزیکی هنگام تولد باعث بروز این‌گونه مسائل می‌شوند. مشکلات شنوایی در کودکان 2 تا 6 سال گاهی به علت سرماخوردگی، التهاب لوزه‌ها، سرخک، اوریون و سرخجه به وجود می‌آید؛ حتی نوجوانانی که موسیقی را با صدای خیلی بلند گوش می‌دهند به مرور دچار آسیب و ضعف شنوایی خواهند شد.
عوارض عدم تشخیص به موقع مشکلات شنوایی در کودکان
همان‌طور که می‌دانید سال‌های اول زندگی بچه‌ها دوران طلایی رشد روحی و جسمی آن‌ها است. از این رو اگر نوزادی دچار اختلال شنیداری باشد، بدون شک در صحبت کردن، کسب مهارت‌های اجتماعی، یادگیری، خواندن و نوشتن، رشد فرهنگی، برقراری ارتباط با دیگران، مسائل عاطفی و ... دچار مشکلات جدی خواهد شد. تأثیرات کم‌شنوایی کودکان در هر رده‌ی سنی کاملاً جدی و با اهمیت است، در نتیجه تشخیص به موقع این اختلال می‌تواند از اثرات منفی آن بکاهد.
علائم کم‌شنوایی کودکان
ازآن‌جاکه مشکلات شنوایی در کودکان بر رشد و آینده‌ی آن‌ها اثر مستقیم و زیادی می‌گذارد، باید به موقع تشخیص داده و درمان شود. اما چگونه می‌توان این اختلال را در بچه‌ها تشخیص داد؟ در صورت مشاهده‌ی هر کدام از این نشانه‌ها حتما به متخصص اطفال مراجعه کرده تا در صورت وجود بیماری جهت درمان به موقع اقدام شود.
- وادار کردن دیگران به تکرار کلمات
- تلفظ غلط برخی از واژگان
- عدم پیشرفت در یادگیری زبان‌آموزی
- مبتلا شدن به بیماری اوتیت (عفونت گوش میانی)
- بالا بردن صدای تلویزیون
- عدم عکس‌العمل نسبت به صداهای کم، متوسط و شدید
- بی‌توجه و حواس‌پرت به نظر رسیدن
- عدم واکنش نسبت به شنیدن نامشان
- عدم واکنش هنگامی که او را از پشت سر صدا می‌زنید
راه‌های درمان اختلالات شنیداری در کودکان
گوش بچه‌ها نسبت به بزرگسالان بسیار حساس‌تر است. اما زمانی که بزرگسالان صداهای بلندی می‌شنویم، به راحتی قادر به محافظت از گوش‌هایمان هستیم. در حالی که کودکان این توانایی و حتی درکی از مفهوم صداهای بلند را ندارند. به همین دلیل نیاز به مراقبت بیشتری دارند. بدین منظور بزرگترها باید نسبت به اسباب‌بازی‌های کودکان، دقت زیادی داشته باشند. مثلاً جغجغه‌هایی که صداهای بلندی ایجاد می‌کنند و برخی دیگر از وسایل که صداهای آزاردهنده دارند، می‌توانند برای بچه‌ها خطرناک باشند. به گونه‌ای که به گوش آن‌ها آسیب برسانند. با این حال در صورت وجود مشکلات شنوایی در کودکان راه‌های زیادی برای درمان آن‌ها وجود دارد.
استفاده از وسایل کمک شنوایی
لوازمی از قبیل میکروفون‌های تعبیه شده در زیر فرش و سیستم‌های مادون قرمز جهت افزایش صدای افراد و تلویزیون بدون تغییر شرایط کلی، سمعک و ... می‌توانند به بچه‌ها در برقراری ارتباط بهتر با دیگران و دنیای اطرافشان کمک کنند. کودکان حتی در سن کم نیز می‌توانند از این وسایل برای بهبود توان شنیداری خود استفاده کنند.
کاشت حلزون
معمولاً متخصصان برای کودکانی که ضعف شنوایی شدید دارند (در دو گوش)، کاشت پروتز حلزونی را تجویز می‌کنند. این پروتز یک وسیله‌ی الکترونیکی است که با جراحی در گوش داخلی افراد قرار داده می‌شود. این ابزار به صورت مستقیم حلزونی گوش را تحریک و قدرت شنوایی را افزایش می‌دهد.
تکنیک‌های ارتباطی
در برقراری ارتباط بهتر با بچه‌های کم شنوا و ناشنوا تکنیک‌های زیادی وجود دارد که بزرگترها می‌توانند از آن ها کمک بگیرند. اما قبل از هر کاری باید نکاتی را هنگام صحبت با کودکان رعایت کرد. یچه‌ها باید توجیه باشند که هنگام صحبت کردن به فرد مقابل نگاه کنند. در حین صحبت صداهای بلند مثل تلویزیون باید حذف شوند. والدین باید از بچه‌ها بخواهند در صورت عدم فهم کلمات از آن‌ها درخواست تکرار کنند. بعد از رعایت این مسائل می‌توان از ترفندهایی برای برقراری ارتباط بهتر با کودکان کمک گرفت و با تقلید صداهایی که تولید می‌کنند آن‌ها را سرگرم کرد. خواندن شعر و ترانه های کودکانه نیز کمک به برقراری بهتر با کودکان می‌کند. بهتر است اسباب‌بازی‌های آوایی که صداهای خیلی زیادی تولید نمی‌کنند، برایشان تهیه نشود و همیشه با نام خودشان صدا زده شوند.
تغذیه‌ی مناسب
برای رشد بهتر بچه‌ها و محکم شدن استخوان‌های آن‌ها، تغذیه‌ی سالم نقش مهمی را ایفا می‌کند. همان‌طور که می‌دانید ویتامین D برای جذب کلسیم بسیار مفید است. همچنین به محکم شدن استخوان‌ها بخصوص در نواحی گوش کمک زیادی می‌کند. از این رو بهتر است موادغذایی از قبیل ماهی‌های آزاد (قزل آلا و ساردین)، روغن ماهی، جگر و زرده‌ی تخم مرغ را در برنامه‌ی غذایی کودک قرار داد ویتامین‌هایA, E, C و منیزنیم نیز خواص آنتی‌اکسیدانی دارند. این مواد عمل‌کرد رادیکال‌های آزاد که به علت آلودگی‌های صوتی ایجاد شده‌اند را مختل می‌کنند. موادغذایی سرشار از این ویتامین‌ها مانند کلم بروکلی، کدو، اسفناج، شلغم، هویج، طالبی، سیب‌زمینی شیرین، زردآلو، شیر، کره، پنیر، انواع فلفل، آناناس، مرکبات، سبزیجات، گوشت و ... می‌توانند برای گوش بچه‌ها مفید باشند. بهترین زمان برای تشخیص مشکلات شنوایی در کودکان، 6 ماهگی است. زیرا 6 ماهگی تا 3 سالگی دوران طلایی زبان آموزی در بچه‌ها به شمار می‌رود. بنابراین تشخیص و درمان به موقع این اختلال در هوش و توان یادگیری آن‌ها تأثیر زیادی خواهد گذاشت.