کودکان برای حضور موفق در جامعه بیش از هر چیزی به یادگیری مهارت‌های زندگی نیاز دارند. مهارت‌های زندگی در اثر تعاملات اجتماعی و آموزش به دست می‌آیند. این نگاه را که مهارت‌های زندگی نیاز به آموزش ندارد، کارشناسان علوم تربیتی کاملاً رد کرده‌اند. چالش دوستیابی در کودکان مسئله‌ای مهم به شمار می‌رود. این مسئله زمانی شدت پیدا می‌کند که کودک برای نخستین بار وارد مدرسه می‌شود. بسیاری از دانش‌آموزان در بدو ورود به مدرسه برای ارتباط‌گیری با دیگران و پیدا کردن دوستان جدید مشکل پیدا می‌کنند. آموزش دوستیابی در مدرسه می‌تواند تا حد زیادی این مشکلات را برطرف کند. گاهی نگرانی‌های زیادی درخصوص مشکلات دوستیابی در مدرسه برای والدین دانش‌آموزان به وجود می‌آید. این مشکل گاهی اوقات تأثیرات منفی زیادی بر بچه‌ها به‌جا می‌گذارد. دانش‌آموزانی که در پیدا کردن دوست به مشکل می‌خورند، قطعاً دچار افت تحصیلی، افسردگی و گوشه‌گیری می‌شوند. اما در علوم تربیتی مطالعات گسترده‌ای روی راه‌های دوستیابی کودکان صورت گرفته است. در ادامه به روش‌های آموزش دوستیابی در مدرسه می‌پردازیم، با ما همراه باشید.
چرا کودکان دچار مشکلات دوستیابی در مدرسه می‌شوند؟
داشتن درک صحیح از مشکلات پیدا کردن دوست در مدرسه که برای فرزندان به وجود می‌آید، قدم اول برای آموزش دوستیابی در مدرسه است. به‌طور کلی سه عامل اساسی موجب شکست دانش‌آموزان تازه‌وارد به یک مدرسه، در دوستیابی می‌شود. این عوامل عبارت‌اند از: 1. داشتن روحیه حساس روحیه حساس و زودرنج بودن مانع از ارتباط‌گیری درست با دیگران می‌شود. درواقع زمانی می‌توان با افراد وارد رابطه دوستی شد که بتوان احساسات خود را کنترل کرد. 2. خجالت‌کشیدن شاید اصلی‌ترین مانع بر سر راه دوستیابی در کودکان، خجالتی بودن آن‌هاست. البته این مسئله در خصوص همه کودکان صادق نیست. ولی باید توجه داشت که به‌هیچ وجه نباید به چشم یک نقطه ضعف بزرگ به آن نگاه کرد. با کمی تمرین و قرار دادن کودکان در محیط‌های اجتماعی این مشکل به‌خوبی قابل حل است. 3. داشتن رفتار پرخاشگرانه دوستی زمانی میان افراد شکل می‌گیرد که رفتار دو طرف صمیمانه باشد. پرخاشگری یک مشکل رفتاری است که در برخی از کودکان مشاهده می‌شود. از نظر کارشناسان، اضطراب مهم‌ترین عامل در بروز رفتار پرخاشگرانه در کودکان است. البته این رفتار کاملاً زودگذر است و خیلی زود فروکش می‌کند. مدیریت این رفتار تهاجمی باید در برنامه آموزش دوستیابی در مدرسه گنجانده شود.
بهترین زمان برای آموزش مفهوم دوستی به کودکان
نمی‌توان بازه سنی خاصی برای آموزش دوستیابی به کودکان در نظر گرفت؛ اما از زمانی که کودکان راه رفتن و حرف زدن یاد می‌گیرند، باید روی آموزش مهارت‌های زندگی به آن‌ها تمرکز کرد. زمان مناسب برای آموزش دوستیابی در مدرسه از چند ماه قبل از رفتن فرزندان به دبستان آغاز می‌شود و تا چند ماه بعد از حضور او در مدرسه ادامه پیدا می‌کند. برخی کودکان در ابتدای ورود به مدرسه موفق به برقراری روابط دوستانه می‌شوند. گاهی اوقات تغییر مدرسه تأثیرات منفی زیادی روی آن‌ها می‌گذارد. سازگار شدن با محیط‌های جدید زمان‌بر است. ورود به یک مدرسه جدید و از دست دادن دوستان مدرسه قبلی، در برخی کودکان مشکلات روحی ایجاد می‌کند. نقش خانواده‌ها در این‌گونه مواقع برای آموزش دوستیابی در مدرسه اهمیت دوچندانی دارد.
چه کسانی در قبال آموزش دوستیابی در مدرسه به دانش‌آموزان مسئول هستند؟
والدین، معلمان، مسئولان و مشاوران مدرسه همگی در آموزش دوستیابی به کودکان نقش دارند. هیچ‌کدام نمی‌توانند از بار مسئولیت خود شانه خالی کنند؛ چون هر کدام نقش منحصر به فرد خود را دارند. در ادامه نگاهی به نقش خانواده و مدرسه در ارتقای مهارت دوستیابی در کودکان می‌اندازیم.
چگونه والدین می‌توانند دوستیابی در مدرسه را به فرزندان خود آموزش دهند؟
خانواده محیطی است که کودکان بیشترین ساعات روز خود را در آن سپری می‌کنند؛ بنابراین مسئولیت خانواده در آموزش دوستیابی به کودکان از دیگران بیشتر است. برخی از مهم‌ترین کارهایی که والدین می‌توانند برای این منظور انجام دهند، عبارت است از: 1. ایجاد محیط دوستانه در خانه اگر در خانواده محیط دوستانه‌ای بین پدر، مادر و فرزندان وجود نداشته باشد، ذهنیت منفی در کودکان برای ارتباط با دیگران به وجود می‌آید. اولین و بهترین دوست فرزندان شما اعضای خانواده هستند. اگر دید بدی به این رابطه برای آن‌ها ایجاد شود، قطعاً نمی‌توانند در پیدا کردن دوست در مدرسه موفق عمل کنند. 2. قراردادن کودکان در موقعیت‌های اجتماعی حضور فرزندان در محیط‌های اجتماعی ظرفیت تبدیل شدن به یک کلاس آموزش دوستیابی در مدرسه را دارد. البته باید توجه داشته باشید که حضور والدین در کنار فرزندان در موقعیت‌های اجتماعی ضروری است. نباید آن‌ها را به تنهایی در جامعه رها کنید. خرید کردن و گردش در کنار فرزندان می‌تواند تأثیر بسزایی در شکل‌گیری شخصیت اجتماعی آن‌ها داشته باشد. یک نکته مهم در این‌باره وجود دارد. تصور کنید که قرار است به فرزند خود دوچرخه‌سواری یاد بدهید. ابتدا از دوچرخه‌ای استفاده می‌کنید که چرخ‌های کمکی دارد. بعد از مدتی یکی از دو چرخ کمکی را جدا می‌کنید. سرانجام وقتی مهارت کودک شما در کنترل تعادل دوچرخه به حد مطلوبی رسید، چرخ کمکی دیگر را نیز جدا می‌کنید. حضور کودک در اجتماع نیز باید به همین ترتیب قدم به قدم باشد و مهارت‌های زندگی جمعی و دوستیابی را به مرور زمان فرا بگیرد. 3. شرکت‌دادن کودکان در بازی‌های جمعی بازی درمانی برای دوستیابی یک شیوه علمی است که تحقیقات متعددی روی آن انجام شده است. بازی‌کردن به‌طور خودکار کودکان را وارد فاز جدیدی از تعامل با دیگران می‌کند. چه بسیار روابط دوستانه‌ای که در جریان بازی کردن شکل می‌گیرند. یک نکته مهم در خصوص آموزش دوستیابی در مدرسه از طریق بازی کردن وجود دارد؛ باید بچه‌ها را وارد بازی‌های جمعی کنید. منظور از بازی‌های جمعی، دسته‌ای از بازی‌ها است که هدف برنده شدن یک تیم در مسابقه است، نه یک فرد. اکثر ورزش‌های توپی مانند فوتبال و والیبال این ویژگی مهم را دارند. 4. الگوسازی برای کودکان در ایجاد ارتباط دوستانه شما به عنوان پدر و مادر می‌توانید بهترین الگو در دوستیابی فرزندانتان باشید. سعی کنید هنگام ارتباط با دیگران در حضور فرزندان نهایت دقت را داشته باشید. فرزندان شما تمام حرکات و گفتار شما را زیر نظر می‌گیرند. شما می‌توانید الگویی مناسب برای فرزندان خود در برقراری ارتباط با دیگران باشید. 5. ارائه محتوای مناسب برای آموزش دوستیابی در مدرسه در حال حاضر کتاب‌ها و انیمیشن‌های گوناگونی وجود دارند که آموزش دوستیابی به کودکان را به روش‌های بسیار هوشمندانه‌ای ارائه می‌کنند. سعی کنید حتماً از این ابزارهای مفید برای آموزش دوستیابی در مدرسه نهایت بهره را ببرید. 6. آموزش نحوه شروع ارتباط دوستانه با دیگران کودک شما باید بداند در برخوردهای اولیه با دوستان خود درباره چه مسائلی صحبت کند. اگر این روابط دوستانه در ابتدای راه به درستی برقرار شوند، در ادامه پایدار می‌مانند. برای مثال، معمولاً خوب است که دو طرف در دیدارهای اولیه درخصوص چیزهای مورد علاقه‌شان با یکدیگر صحبت کنند. همچنین باید کودک شما هنر گوش دادن فعال را یاد بگیرد. به این ترتیب، کودک می‌تواند به‌خوبی به حرف‌های دوستش گوش بدهد و ارتباط چشمی مناسبی نیز با او برقرار کند. به فرزندتان یاد بدهید که در روابط دوستانه خود حتماً به خواسته‌های دوستانش احترام بگذارد. 7. آموزش گذشتن از اشتباهات دیگران در هر رابطه دوستانه‌ای ممکن است مشکلات و اختلافاتی پیش بیاید. البته دنیای بچه‌ها با ما بزرگ‌ترها تفاوت دارد. معمولاً اختلافات میان دوستان در کودکی خیلی زود برطرف می‌شود؛ به شرط آنکه دو طرف بتوانند احساسات خود را کنترل کنند. اینکه کودک شما یاد بگیرد از اشتباهات دیگران بگذرد، خصیصه‌ای فوق‌العاده در او ایجاد می‌کند. به این ترتیب کمتر شاهد پرخاشگری در او خواهید بود. بسیاری از دوستی‌های عمیق از دل یک گذشت ساده از خطای دیگران شکل می‌گیرند. 8. آموزش عذرخواهی و جبران خسارت یکی از اصول دوستیابی در مدرسه، آموزش مهارت عذرخواهی کردن است. فرزند شما ممکن است در روابط دوستانه خود مرتکب اشتباهاتی شود. نکته اول این است که او باید بتواند اشتباه خود را بپذیرد و همچنین با عذرخواهی کردن یا هر روش دیگری برای جبران خطای خود اقدام کند. به این ترتیب می‌تواند وارد دوستی پایدار با دیگران شود و دوستان زیادی را برای خود پیدا کند.
نقش مدرسه در ارتقای مهارت دوستیابی در کودکان چیست؟
مدرسه نیز نقش مهمی در آموزش مهارت‌های زندگی به دانش‌آموزان دارد. در یک مدرسه اهمیت فعالیت‌های تربیتی دقیقاً به‌اندازه فعالیت‌های آموزشی است. خروجی یک مدرسه پیش از آنکه یک فرد با معلومات بالا باشد، باید یک شهروند مسئولیت‌پذیر و متعهد باشد. نقش واحد مشاوره مدارس برای آموزش دوستیابی در مدرسه بسیار اساسی است. یک مشاور باید بتواند با شیوه‌های علمی و متناسب با سن دانش‌آموزان، مهارت دوستیابی در کودکان را تقویت کند. همچنین مشاور مدرسه یک راهنمای خوب برای والدین است تا در کنار هم بتوانند مشکلات دوستیابی در مدرسه را برطرف کنند. مدارس علوی برای مسائل تربیتی اهمیت بسیار زیادی قائل هستند. هر مدرسه علوی یک واحد مشاوره‌ای دارد که در آن از یک یا چند مشاور باتجربه، به‌طور دائمی با دانش‌آموزان در ارتباط است. نقش مشاور در مدارس علوی به هیچ وجه محدود به مسائل آموزشی نمی‌شود؛ بلکه با رصد وضعیت رفتاری و اخلاقی دانش‌آموزان در جهت هدایت آن‌ها در مسیر درست تلاش می‌شود. آموزش دوستیابی به کودکان یکی از مهم‌ترین برنامه‌های واحدهای مشاوره مدارس علوی در مقطع دبستان است.
کلام پایانی
یادگیری بسیاری از مهارت‌های زندگی، ازجمله دوستیابی در کودکان، به آموزش نیاز دارد. والدین و کادر مدرسه به هیچ وجه نباید به آموزش دوستیابی در مدرسه بی‌تفاوت باشند. ما در مدارس علوی به خوبی این دغدغه ذهنی والدین گرامی را درک کرده‌ایم. تمام راه‌های دوستیابی کودکان در مدارس علوی به‌طور کامل به دانش‌آموزان آموزش داده می‌شود. به طور کلی فعالیت‌های واحدهای مشاوره مدارس علوی در جهت تربیت نسل جدیدی از نیروهای متخصص و متعهد جهت‌دهی شده است. برقراری روابط انسانی سالم و کامل لازمه تحقق این آرمان است.