یکی از رایج‌ترین و اشتباه‌ترین باورها و رفتارهایی که در جامعه به عنوان یک روش تربیتی مورد استفاده قرار می‌گیرد، مقایسه کردن فرزندان با دیگران است. متأسفانه اکثر والدین برای این که فرزندان خود را تحریک کنند که بیشتر تلاش کنند دست به مقایسه کردن فرزندانشان با دیگران می‌زنند، در حالی که نمی‌دانند با این رفتار فرزندشان عقده‌ای بار می‌آید. مقایسه کردن فرزندان با دیگران در حقیقت باعث غیر فعال شدن بخش‌هایی از ذهن انسان مانند: خلاقیت، مدیریت، حافظه و ... می‌شود که این بخش‌ها تأثیر بسیار زیادی بر رشد و شکوفایی فرزندان دارد. متأسفانه والدین نمی‌دانند که مقایسه کردن فرزندان با دیگران باعث بروز اختلالات روانی، بیماری‌های روحی، افسردگی، پرخاش‌گری، ناراحتی‌های قلبی و ... می‌شوند، همه‌ی این موارد به علت فشارها و تنش‌هایی است که ناشی از مقایسه کردن فرزندان با دیگران توسط والدین، به وجود می‌آیند. والدین با مقایسه کردن فرزندان با دیگران در واقع باعث کاهش عزت نفس، کاهش اعتماد به نفس، از بین رفتن خلاقیت و کارایی ذهنی و هم‌چنین باعث از بین رفتن آرامش و امنیت فرزندانشان می‌شود، در حالی که والدین اولین کسانی هستند که باید حس امنیت و آرامش را به فرزندانشان منتقل کنند. بنابراین والدین با وجود عشقی که به فرزندشان دارند، با مقایسه کردن فرزندان با دیگران، بزرگترین آسیب را به فرزندشان وارد می‌کنند. برای جلوگیری از آسیب‌های روحی و روانی به فرزندان، ابتدا خود والدین باید نحوه‌ی صحیح تربیت را یاد بگیرند.
نکاتی که والدین در رابطه با فرزندانشان باید بدانند
در وحله‌ی اول والدین باید بدانند که فرزندانشان ملک و دارایی آن‌ها نیستند. هم‌چنین باید بدانند که آن‌ها مزاحم و اضافی نیستند بلکه حاصل عشق الهی و عشق پدر و مادرند. والدین باید به این نکات توجه کنند که همه‌ی فرزندانشان شبیه هم نیستند و هر کدام از آن‌ها ویژگی‌های منحصر به فرد خود را دارند. فرزندان قرار نیست تا ابد در کنار والدینشان زندگی کنند و فرزندان و والدین در هر دوره از زندگی مدام در حال قطع این وابستگی هستند. والدین در واقع آموزش‌دهنده و معرف این جهان به فرزندانشان هستند و هدف آن‌ها این است که به گونه‌ای فرزندانشان را مستقل بار آورند که بتوانند از خود محافظت کنند. از طرفی والدین مسئول سلامتی فرزندانشان نیز هستند ولی اکثر آن‌ها نمی‌دانند که با مقایسه کردن فرزندانشان با دیگران باعث بروز مشکلات و آسیب‌های زیادی نظیر: ایجاد خشم و تنفر از خود و دیگران و هم‌چنین از والدین، کاهش عزت نفس و اعتماد به نفس، حس حسادت به دیگران، خود کم‌بینی و برتری‌طلبی، تشدید تضاد بین من واقعی و من ایده‌آل و آسیب‌های ناشی از آن، اضطراب، دورویی، اختلال در برنامه‌ریزی‌های ذهنی و ... می‌شوند.
به جای مقایسه، استعدادها را بهتر بشناسید
می‌بینید که همین بحث به ظاهر ساده که والدین اصلأ به آن توجه نمی‌کنند و از روی ناآگاهی فرزندانشان را با دیگران مقایسه می‌کنند، به شدت به فرزندان آسیب می‌رساند. والدین باید به جای مقایسه کردن فرزندان با دیگران، یاد بگیرند که هرگز دو فرد را با هم مقایسه نکنند و فردی را به دلیل کمبودهایش نسبت به دیگران سرزنش نکنند زیرا هر فردی ویژگی‌ها و استعدادهای منحصر به فرد خود را دارد. والدین باید فرزندانشان را فقط با توجه به شرایط رشد، فرهنگ، استعداد و توانایی‌هایش نسبت به گذشته‌ی آن‌ها مقایسه کنند. علاوه بر والدین، فرزندان نیز باید یاد بگیرند که به جای مقایسه کردن خودشان با دیگران، استعدادها و توانایی خود را بهتر بشناسند و برای رسیدن به بهترین‌ها در آینده با توجه به توانایی‌هایشان برنامه‌ریزی و تلاش کنند.
چگونه از مقایسه کردن فرزندان با دیگران خلاص شویم؟
برای این که بتوانید از مقایسه کردن فرزندتان با دیگران خلاص شوید ابتدا باید افکار مقایسه‌ای را از خود دور کنید. برای خلاصی از شر افکار مقایسه‌ای، بهتر است در گوشه‌ای بنشینید و روی کاغذ تمام ویژگی‌ها و توانایی‌های فرزندتان را بنویسید و لیستی از بهترین‌های فرزندتان، بدون مقایسه‌ی او با دیگران تهیه کنید. سعی کنید فقط به نکات مثبت فرزندتان فکر کنید. مثلأ لبخند زیبایش، بازی کردنش و میزان هیجانش از بازی‌های مختلف و مسائل دیگر، همه‌ی موارد مثبت را در یک کاغذ یادداشت کنید. در مرحله‌ی بعد باید با توجه به مطالبی که نوشتید فرزند خود را باور کنید و به او اعتماد به نفس بدهید. اگر شما فرزندتان را باور نداشته باشید چگونه انتظار دارید که او خودش را باور کند. مقایسه کردن فرزند تان با دیگر کودکان، این که آن‌ها بهتر با بزرگترها ارتباط برقرار می کنند، بهتر بازی می‌کنند و ...، باعث می‌شود که فرزند شما به مرور زمان از خود ناامید شود.
فرزندتان را آن‌گونه که هست قبول داشته باشید
همیشه فرزند خود را بهترین فرزندی که می‌توانستید داشته باشید، بدانید. فرزندتان را آن‌گونه که هست قبول داشته باشید و باور کنید. از طرفی دقت کنید که بیش از توان فرزندتان از او توقع نداشته باشید و بیش از حد در مقابل دیگران از فرزندتان تعریف نکنید، زیرا ممکن است بعدأ از او عملی سربزند که شما را شوکه کند و رفتارش برای شما آزار دهند باشد. اجازه دهید فرزندتان سیر طبیعی زندگی‌اش را طی کند. زمانی که ذهن شما بر اساس مقایسه کردن فرزندتان با دیگران باشد، در حقیقت او را از این که خودش باشد منع کرده‌اید، پس بهتر است ذهن خود را از مقایسه کردن فرزندتان با دیگران خالی کنید و از دیدن رشد او لذت ببرید.
هرگز فرزندتان را تحقیر نکنید
والدین هرگز نباید فرزندانشان را حتی برای اشتباهاتی که انجام داده‌اند، تحقیر و سرزنش کنند بلکه باید به آرامی و با لحنی مهربان به آن‌ها تذکر دهند. همان‌طور که اثر انگشت دو فرد با هم متفاوت است، سلول‌های مغز و پیچیدگی‌های مغز آن‌ها نیز با هم متفاوت است. بنابراین نباید انتظار بیش از حد از فرزندتان داشته باشید. به جای مقایسه کردن فرزندتان با دیگران بهتر است به فرزندتان محبت کنید. محبت کردن یکی از بایدهای تربیت است و باید بدون افراط، به موقع، به‌جا و به اندازه باشد. فرزندان شما نیاز به مراقبت، توجه و عدم مقایسه کردن با دیگران دارند پس به آن‌ها علی‌رغم تفاوت‌هایشان محبت و توجه کنید.
سخن آخر
همیشه در نظر داشته باشید که انسان‌ها متفاوت آفریده می‌شوند و هر کدام توانایی‌ها و استعدادهای خاص خود را دارند. پس مقایسه کردن، امری به دور از منطق است و هر فردی در یک زمینه‌ای تخصص و توانایی دارد. والدین باید به کودکانشان اجازه دهند که خودشان باشند و وظیفه‌ی آن‌ها در حقیقت این است که شرایطی را برای فرزندانشان فراهم کنند تا استعدادها و توانایی‌های خود را شکوفا کنند. هیچ‌وقت فراموش نکنید که مقایسه کردن فرزندان با دیگران در هر سنی اساسأ غلط و اشتباه است و باعث خود کم‌بینی و سرخورگی کودکشان می‌شود و هم‌چنین با تحت فشار گذاشتن فرزندشان باعث فراری شدن آن‌ها از والدین می‌شوند. در نتیجه هیچ‌گاه فرزندانتان را با هم مقایسه نکنید.