هدایت تحصیلی

هدایت تحصیلی و مراحل انجام آن

آیا تاکنون به این فکر کرده‌اید که هدایت تحصیلی چیست؟ یک دانش‌آموز پایه نهم چه مراحلی را باید طی کند تا بتواند یک انتخاب رشته مناسب داشته باشد؟ هدایت تحصیلی فرآیندی است که طی آن با ارائه خدمات راهنمایی و مشاوره، به دانش‌آموزان کمک می‌شود تا استعدادها، توانایی‌ها، علایق و ویژگی‌های شخصیتی آن‌ها شناسایی شده، اولویت‌های ادامه تحصیل آن‌ها در شاخه‌ها و رشته‌های تحصیلی تعیین شود. مراحل انجام هدایت تحصیلی عبارتند از:

• ارائه خدمات راهنمایی و مشاوره به دانش‌آموزان
• انتخاب آگاهانه شاخه و رشته‌ی تحصیلی توسط خود دانش‌آموز
• شناخت شاخه‌ها و رشته‌های تحصیلی، مشاغل مورد نیاز جامعه
• آشنایی دانش‌آموزان با استعدادها، علایق، توانایی‌ها و ویژگی‌های شخصیتی خود

راهنمایی و مشاوره به دانش‌آموزان

آموزش و پرورش با ایجاد سایتی به نام سایت همگام در راستای انتخاب درست رشته تحصیلی برای دانش‌آموزان اقدام نموده است. فرم‌های ارائه شده در این خصوص به دانش‌آموزان، دبیران و مشاوران ابلاغ شده و از طریق مدرسه، شیوه‌ی تکمیل و امتیازبندی آن در جلسات مشاوره و راهنمایی آموزش داده می‌شود. یکی از اساسی‌ترین کارهایی که در خدمات راهنمایی و مشاوره هدایت تحصیلی وجود دارد آشنایی با ملاک‌ها و عوامل مؤثر در هدایت تحصیلی و انتخاب شغل است.

ملاک‌ها و عوامل مؤثر در هدایت تحصیلی

• نظر دبیران دروس مرتبط: کسب امتیاز 10 نمره توسط دبیر مربوطه به واسطه ارزیابی دانش‌آموز
• نظر دانش‌آموزان: کسب امتیاز 10 نمره براساس اولویت‌بندی رشته‌ها توسط دانش‌آموز
• نظر والدین: کسب امتیاز 5 نمره براساس اولویت‌بندی رشته‌ها توسط والدین
• نظر مشاور: کسب امتیاز 10 نمره توسط مشاور با توجه به علایق دانش‌آموز
• عملکرد تحصیلی: کسب امتیاز 35 نمره

دانش‌آموزان با نظر مشاور و راهنمایی‌های شغلی و تحصیلی که دریافت می‌کنند، تصمیم به انتخاب رشته گرفته و در نهایت در سایت همگام فرم مورد نظر را پر خواهند نمود. در این راستا دانش‌آموزان با کمک مشاور، آگاهی‌های لازم نسبت به موارد زیر را کسب می‌کنند:

• رشته‌ها: ریاضی فیزیک، علوم تجربی، ادبیات و علوم انسانی، علوم و معارف اسلامی
• شاخه‌ها: نظری، فنی و حرفه‌ای، کاردانش
• زمینه‌ها: صنعت، خدمات، کشاورزی، هنر

عوامل مؤثر در انتخاب رشته تحصیلی و شغلی

به نظر شما چه عواملی در انتخاب رشته تحصیلی و شغلی شما مؤثر است؟ در ادامه به بررسی هر یک از عوامل می‌پردازیم و روش‌های شناسایی آن‌ها را مرور می‌کنیم.

رغبت

علاقه و تمایل فرد و پرداختن به یک موضوع، بدون در نظر گرفتن توان و استعداد، مانند رغبت یک فرد به پزشکی، پرستاری، هنر، تربیت بدنی، مهندسی و ... است. رغبت براساس تقویت‌های محیطی و یا به عبارتی براساس یادگیری و فضای عمومی جامعه در مورد یک موضوع شکل می‌گیرد. رو‌ش‌های شناسایی رغبت عبارتند از:

• بررسی موضوعات، فعالیت‌ها یا مشاغل مختلف برای آشنایی دانش‌آموز
• مشاهده‌ی نتایج حاصل از آزمون رغبت به کمک روان‌شناس و یا مشاور
• نظر والدین براساس مشاهده‌ی اعمال و رفتار دانش‌آموز
• علاقه و رغبت نسبت به تجارب کسب شده در محیط زندگی
• مطالعه تجاربِ تحصیلی و شغلی افراد شبیه به شخصیت دانش‌آموز

توانایی

هر فرد نسبت به هم‌سالان و هم‌نوعان خویش توانایی ویژه و خاصی دارد که در صورت فراهم بودن شرایط محیطی می‌تواند خلاق، مؤثر و سازنده باشد. کارهایی که هر شخص برای یادگیری آن‌ها آمادگی قبلی داشته و می‌تواند در حال حاضر آن‌ها را به خوبی انجام دهد، مانند آواز خواندن؛ که فرد توانایی بالقوه و ذاتی در یادگیری و انجام آن دارد و فراهم شدن شرایط محیطی توانایی و خلاقیت او را شکوفا می‌کند. روش‌های شناسایی توانایی عبارتند از:

• نمرات کسب شده در دروس مختلف
• کسب نتایج حاصل از آزمون توانایی به کمک روان‌شناس و یا مشاور
• ارائه گزارش روزانه، هفتگی، ماهانه از توانایی‌های شخصی خود در زمینه‌های گوناگون
• کسب موفقیت‌های ورزشی، هنری، علمی و ... در زمینه‌های مختلف

ارزش

ارزش‌ها غالباً همان نیروهای ناشناخته‌ای هستند که تصمیم‌های ما را در سراسر زندگی تحت تأثیر قرار داده و آن‌ها را به مسیر مشخص هدایت می‌کنند. روش‌های شناسایی ارزش عبارتند از:

• تعهدات ریشه داری که هنگام مواجهه با انتخاب‌ها، تفکرات ما را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
• چارچوب‌هایی که به ما کمک می‌کنند تا بتوانیم انتخاب‌ها و تصمیم‌های خود را ارزیابی کنیم.
• آنچه در زندگی برای ما از بیشترین اهمیت برخوردار است.
• مشاهده مشاغلی که به عنوان محرک‌های خود جوش در به وجود آمدن ارزش بر ما تأثیر می‌گذارند.

شخصیت

تیپ‌های شخصیتی در چه زمینه‌هایی می‌توانند اثرگذار باشند؟ آیا به نظر شما تیپ شخصیتی ما می‌تواند در انتخاب رشته و شغل آینده ما نقش داشته باشد؟ تصور کنید سفری پیش رو دارید و برای انتخاب وسیله‌ی سفر، اولویتِ اول شما زمان است. در بین وسایل نقلیه هواپیما کمترین هدر رفت زمان را برای رسیدن شما به مقصد دارد. تیپ‌های شخصیتی در آزمون شخصیت‌شناسی نیز مانند وسایل سفر هستند و اگر به درستی به آن‌ها توجه نمایید، شما را راحت‌تر و سریع‌تر به سمت شکوفایی هدایت می‌کنند. فراموش نکنید که اتوبوس و قطار هم شما را به مقصد می‌رسانند، اما دیرتر. در آزمون‌های تیپ‌های شخصیتی، برون‌گرایی در مقابل درون‌گرایی و افراد حسی در مقابل افراد شهودی، همچنین افراد تفکری در مقابل احساسی و افراد قضاوتی در مقابل ادراکی قیاس می‌شوند. آشنایی با انواع تیپ‌های شخصیت در شناخت بهتر و بیشتر توانایی‌ها و استعداد، بهبود روابط با دیگران و انتخاب شغل بسیار مؤثر است.