کمرویی و خجالتی بودن دانش‌آموزان، مسئله‌ی است که همواره یکی از دغدغه‌های معلمان و حتی خانواده‌های آن‌ها بوده است. مشکل کمرویی در دانش‌آموزان، نه تنها خودشان، بلکه اطرافیانی که قرار است به نوعی با او در ارتباط باشند مانند معلمان را آزار خواهد داد و مشکل‌ساز خواهد بود. افرادی که کمرو و خجالتی هستند، اغلب در برقراری ارتباط با دیگران، به مشکل برمی‌خورند. کمرویی در اشخاص ریشه در کودکی آن‌ها دارد که اگر در برطرف کردن آن تلاشی نشود، بدون شک آینده فرد را دچار مشکل خواهد کرد؛ چرا که کمرویی، به تدریج باعث گوشه‌گیری و انزوا در فرد می‌شود. در این حالت فرد با وارد شدن به اجتماع، قادر به برقراری ارتباط با دیگران و گرفتن حقش نخواهد بود.
تعریف کمرویی
در یک تعریف کلی، کمرویی به معنای گوشه‌گیری و دوری کردن از افراد و برقراری ارتباط با اطرافیان است. روان‌شناسان، کمرویی را یک ناسازگاری رفتاری می‌دانند که اگر برای آن چاره‌ای اندیشیده نشود، تا ابد همراه فرد خواهد ماند و زندگی او را دچار مشکل خواهد کرد. دانش‌آموزان کمرو بدون شک در مدرسه دچار مشکل می‌شوند و حتی ممکن است در مدرسه مورد سوء‌استفاده‌ی هم‌سن و سالانشان قرار بگیرند. دانش‌آموزان کمرو و خجالتی، علاقه‌ای به شرکت در فعالیت‌های گروهی ندارند. هم‌چنین این دسته از دانش‌آموزان، اغلب یا دوستی ندارند و یا تنها یک دوست دارند که به شدت به او وابسته هستند.
خصوصیات دانش‌آموزان کمرو و خجالتی
از آن‌جایی که دانش‌آموزان کمرو و خجالتی، کمتر با دیگران ارتباط برقرار می‌کنند و به اصطلاح سرشان در لاک خودشان است، در مدرسه و کلاس درس ناشناخته هستند و خیلی کم به چشم می‌آیند. بنابراین گاهی این دسته از افراد در لیست افراد مؤدب قرار می‌گیرند که هیچ شلوغی و شیطنتی ندارند. همین موضوع گاهأ سبب می‌شود که مشکل آن‌ها دیرتر شناخته شده و سخت‌تر درمان شوند. افراد کمرو اگر با مسئله‌ای مخالف باشند، به دلیل خجالتی بودن آن را بیان نمی‌کنند و یا از ترس این که مبادا مورد تمسخر قرار گیرند، جرأت بیان مخالفت خود را ندارند. دانش‌آموزان کمرو، حتی اگر جواب سؤالی را بدانند و یا در درست و غلط بودن مسئله‌ای شک داشته باشند، به دلیل عدم اعتماد به نفس و این که مبادا مورد تمسخر اطرافیانشان قرار گیرند، آن را بیان نمی‌کنند. این افراد به شدت احساس بی‌مصرف بودن و بی‌ارزش بودن می‌کنند و همین احساس، سبب می‌شود بیش از پیش در لاک خود فرو بروند، ارتباطشان را با دنیای اطراف کمتر کنند و به انزوا کشیده شوند. دانش‌آموزان کمرو هنگام صحبت کردن، از ترس این که نتوانند منظور خود را به درستی برسانند، معمولأ دچار لکنت زبان می‌شوند. البته این مشکل بیشتر زمانی رخ می‌دهد که دانش‌آموز، در مقابل فردی قرار می‌گیرد که با او صمیمی نیست و از برخورد آن فرد می‌ترسد.
دلایل ایجاد کمرویی در دانش‌آموزان
کمرویی در دانش‌آموزان ممکن است به دلایل زیادی از قبیل عدم اعتماد به نفس، ترس از ارتباط برقرار کردن، تحقیر و ... به وجود آید. شاید مقدار زیادی از کمرویی در دانش‌آموزان، به خانواده برگردد ولی این که کمرویی و خجالتی بودن، یک مشکل خانوادگی و ژنتیکی است، کاملا اشتباه است. در حقیقت کمرویی و خجالتی بودن، یک رفتار نامناسب است که فرد از محیط اطراف آن را کسب می‌کند. عوامل بسیاری از قبیل اختلافات خانوادگی، کمبود محبت از طرف والدین و حتی مربیان و معلمان، تحقیر در جمع دوستان و اقوام، انتقاد و تمسخر در جمع، محبوب نبودن، مشکلات جسمانی و حتی تولد و وجود یک خواهر یا برادر دیگر ، همگی می‌توانند در کاهش اعتماد به نفس دانش‌آموز و کمرویی و منزوی بودن او تأثیر داشته باشد. حتی در برخی مواقع توقع بیش از حد از دانش‌آموز چه از سوی والدین و چه از سوی معلمان، سبب می‌شود که دانش‌آموز خسته و رنجور شود و در صورتی که نتواند توقعات اطرافیان را برآورده کند، احساس خجالت کند که در نهایت باعث گوشه‌گیری و انزوای او می‌شود.
درمان کمرویی در دانش‌آموزان
دانش‌آموزانی که کمرو و خجالتی هستند، اغلب به دلیل ارتباط نداشتن با دیگران و دوری کردن از هم‌سن و سالان خود، دچار انزوا و در نهایت افسردگی می‌شوند. برای درمان کمرویی در دانش‌آموزان ابتدا باید به سراغ یافتن دلیل آن باشید، سپس از یک مشاور کمک بگیرید تا بتواند در این راه بیشتر به شما کمک کند. اولین راه حل‌هایی که برای درمان کمرویی در دانش‌آموزان و فهمیدن ترس‌ها و گوشه‌گیری‌های آن‌ها پیشنهاد می‌شود، استفاده از قصه‌گویی و یادداشت‌های روزانه است. سعی کنید که دانش‌آموزان و کودکان را در موقعیت‌های مختلفی مانند فعالیت‌های گروهی و ... قرار دهید و در کنار جلب اعتمادشان، از آن‌ها بخواهید که اتفاقاتی که سبب نگرانی و ناراحتی و حتی شادی آن‌ها شده را در دفتری بنویسند. سعی کنید به آن‌ها یاد دهید که خاطرات روزانه‌ی خود را یادداشت کنند و احساس خود را به روی برگه بیاورند.
راه‌کارهایی برای معلمان
معلمان می‌توانند با مسئولیت دادن به دانش‌آموزان، مانند سرگروه فعالیت‌های تیمی، از آن‌ها بخواهند که مانند یک معلم عمل کرده و به تکالیف دانش‌آموزان دیگر نظارت کنند؛ ضمن این که به دانش‌آموزان این موضوع را بفهمانند که باید با آن دانش‌آموز کمرو، در مقام یک معلم نگاه کنند و او را مورد اذیت و تمسخر قرار ندهند. هم‌چنین معلمان و مسئولین مدرسه، می‌توانند با دادن مسئولیت‌های کوچکی مانند رساندن یک پیغام به دانش‌آموزان یا مربیان، کمک به مربیان مدرسه و ...آن‌ها را وادار به برقراری ارتباط با سایرین کنند و آن‌ها را از انزوا بیرون آورند.
یک تلنگر و یا تشویق
گاهی دانش‌آموزان کمرو و خجالتی به یک تلنگر و حتی یک تشویق نیاز دارند تا بتوانند حرکت کنند و از لاک خود بیرون بیایند. بنابراین می‌توانید لیستی از چندین کار را در اختیار دانش‌آموزان قرار دهید و به آن‌ها حق انتخاب دهید و آن‌ها را به کارهایی که دوست دارند، تشویق کنید و اگر لازم شد برای کاری که انجام داده‌اند، پاداشی نیز در نظر بگیرید. نکته‌ای که معلمان باید همواره به آن توجه داشته باشند این است که تا حد امکان بدون هماهنگی دانش‌آموزان کمرو و خجالتی را برای سؤال و جواب، پای تخته نکشند. این کار نه تنها اضطراب و استرس را در آن‌ها بیشتر می‌کند، بلکه باعث می‌شود دست و پای خود را گم کنند و حتی اگر جواب را بلد باشند، نتوانند آن را به درستی بیان کنند و اوضاع بیش از پیش وخیم‌تر شود.
راه‌کارهایی برای والدین و خانواده‌ها
مقایسه کردن کودکان باهم، یکی از بدترین نوع رفتار و تحقیر و تخریب شخصیتی یک کودک می‌تواند باشد که متأسفانه اکثر خانواده‌ها برای تحریک کردن فرزندانشان، این کار را انجام می‌دهند. خانواده‌ها باید بدانند که شخصیت کودکان از طریق بازی و ارتباط با هم‌سن و سالانشان شکل می‌گیرد، حال اگر شما فرزندتان را با دوستان و هم‌سالانش مقایسه کنید، تنها باعث دوری او از آن‌ها می‌شوید. چرا که کودک شما در برابر دوستانش احساس ضعف و ناتوانی می‌کند و در نتیجه کمرو و گوشه‌گیر می‌شود. به عبارت دیگر، کودک نه تنها اشتیاقی برای بازی کردن ندارد بلکه دیگر اشتیاقی به برقراری ارتباط با هم‌سالان خود نیز نخواهد داشت. بنابراین خانواده‌ها باید به خاطر داشته باشند که در مقابله با فرزندان کمرو و خجالتی خود، نباید آن‌ها را سرزنش کنند که چرا از هم‌سالان خود فاصله می‌گیرند و با آن‌ها بازی نمی‌کنند.
ابتدا دلیل کمرویی را بفهمید
بهترین کمکی که والدین می‌توانند در درمان کمرویی فرزندان خود انجام دهند این است که ابتدا دلیل آن را بفهمند و در صورت نیاز با یک روان‌شناس صحبت کنند. در حالت کلی نه تنها خانواده‌ها بلکه معلمان و مربیان موظفند که در برابر کودکان و دانش‌آموزان کمرو و خجالتی، نکاتی را رعایت کنند. به عنوان مثال: از کلماتی مانند ترسو، دست و پا چلفتی، بی‌عرضه و ... استفاده نکنند و هیچ وقت آن‌ها را با سایر دانش‌آموزان و کودکان مقایسه نکنند؛ چرا که بدون شک هیچ دو دانش‌آموزی شرایط یکسانی ندارد. بنابراین بی‌انصافی است که آن‌ها را با هم مقایسه کنید. به جای مقایسه کردن و سرزنش کردن کودکان و دانش‌آموزان کمرو، بهتر است به آن‌ها حس امنیت و اطمینان دهید و با سپردن مسئولیت‌های کوچک به آن‌ها، اعتماد به نفس آن‌ها را بالا ببرید. هم‌چنین به جای تمرکز روی نقاط منفی کودکان و دانش‌آموزان، به دنبال پررنگ کردن نقاط مثبت آن‌ها باشید و از همان برای تشویق آن‌ها استفاده کنید.