اگر والدین شناخت صحیحی از روش‌های تربیتی نداشته باشند، تربیت فرزندان می‌تواند به سخت‌ترین کار دنیا تبدیل شود. کودکان روبات نیستند که والدین به‌شیوه‌ی دستوری با آن‌ها ارتباط بگیرند. برای اثرگذاری روی کودکان باید در درجه‌ی نخست با آن‌ها رابطه‌ی دوستانه برقرار کرد. یکی از چالش‌های جدی که والدین در مسیر تربیت فرزندانشان پیش روی خود می‌بینند، مسئله‌ی تربیت جنسی کودکان است. نوع مواجهه‌ی والدین با موضوع آموزش جنسی کودکان، در شکل‌گیری شخصیت فردی و اجتماعی آن‌ها به‌شدت مؤثر است. گام اول در تربیت جنسی دختران و پسران کوچک‌تر از 10 سال، به‌رسمیت‌شناختن مسئله‌ی تربیت جنسی آنهاست. متأسفانه برخی از والدین به دلایل مختلف از کنار این موضوع مهم به‌آسانی عبور می‌کنند. اما آن‌ها باید یک نکته‌ی مهم را به خاطر داشته باشند: اگر والدین مسئولیت تربیت جنسی کودکان را نپذیرند، دیگران این کار را انجام خواهند داد. آنگاه خطرهایی بسیار جدی کودکان را تهدید خواهد کرد. در ادامه نکات مهمی را درخصوص نحوه‌ی آموزش جنسی کودکان و راهنمایی آن‌ها در مواجهه با جنس مخالف، برای والدین مطرح می‌کنیم.
تربیت جنسی چیست؟
شاید بهتر باشد در ابتدا نگاهی به تعریف تربیت جنسی بیندازیم. بسیاری از نگاه‌های منفی به این مسئله، ناشی از درک اشتباه از تربیت جنسی فرزندان است. کلمه‌ی تربیت به‌معنی زمینه‌سازی برای رشد تدریجی و هماهنگ تمام استعدادهای درونی یک انسان است. وقتی صحبت از تربیت جنسی کودکان می‌شود، به‌هیچ‌وجه منظور آموزش رفتارهای هنجارشکنانه به آن‌ها نیست. البته مرز نسبتاً باریکی میان آموزش جنسی اصولی و غیراصولی فرزندان وجود دارد. همین مسئله، به ایجاد دغدغه‌های جدی برای والدین منجر شده است. هدف اصلی در تربیت جنسی کودکان، کمک به حفظ سلامت جنسی آنهاست. واقعیت این است که مهم‌ترین مربی هر کودکی در طول زندگی‌اش والدین او هستند. بنابراین، والدین مهم‌ترین نقش و مسئولیت را در ایجاد فهم و نگرش صحیح درباره‌ی مسائل جنسی و تعامل با جنس مخالف در فرزندانشان بر عهده دارند.
چرا باید تربیت جنسی کودکان جدی گرفته شود؟
بسیاری از والدین معتقدند که تربیت جنسی کودکان، سخت‌ترین نوع تربیت است. روان‌شناسان دو دلیل عمده را برای این مسئله ذکر می‌کنند: 1. والدین آموزش‌های لازم برای تربیت جنسی فرزندان را سپری نکرده‌اند و به همین دلیل، نحوه‌ی مواجهه با این مسئله تا حدودی برای آن‌ها روشن نیست. 2. حجب و حیای کاذب باعث می‌شود که گاهی والدین از کنار این مسئله‌ی بسیار مهم عبور کنند. نتایج بررسی‌های دانشگاهی نشان می‌دهد که بخش‌های مهمی از مشکلات رفتاری افراد در حوزه‌ی مسائل جنسی در بزرگسالی، ریشه در آموزش‌ندیدن در دوران کودکی و نوجوانی دارد. واقعیت این است که در دنیای جدید ابزارهای متعددی پیرامون کودکان وجود دارد که هرکدام به‌نوعی نقش معلم را برای او ایفا می‌کنند. کنترل‌کردن تمام این ابزارها نیز عملاً امکان‌پذیر نیست؛ بنابراین، تنها راه مؤثر برای حفاظت از سلامت جنسی فرزندان، تربیت جنسی صحیح و به‌موقع آنهاست.
اساسی‌ترین اصول آموزش جنسی کودکان
آموزش جنسی کودکان از مجموعه اصولی پیروی می‌کند که رعایت آن‌ها برای والدین امری ضروری است. مهم‌ترین اصول تربیت جنسی کودکان عبارت است از: کنترل رفتارهای جنسی در محیط خانواده والدین نخستین الگوی فرزندان در زندگی به شمار می‌روند. این الگوبرداری درزمینه‌ی مسائل جنسی نیز صادق است. پدر و مادر موظف هستند که روابط جنسی خود را در حضور کودکان کنترل کنند. این مسئله‌ی مهم در تعالیم دینی ما هم مورد تأکید قرار گرفته است. رسول خدا(ص) در حدیثی اشاره می‌کنند که والدین موظف هستند روابط جنسی خود را حتی از دیدگان نوزاد خود دور نگه دارند. پوشش مناسب والدین در حضور فرزندان با واردشدن فرزندان به زندگی والدین، فصل جدیدی از زندگی زناشویی برای پدر و مادر آغاز می‌شود. آن‌ها باید روی رفتارهای خود در دوران قبل از بچه‌دار‌شدن، بازنگری انجام دهند. پوشیدن لباس‌های باز و نامناسب توسط پدر و مادر در مقابل فرزند خردسال یا نوجوانشان، به‌هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود. رعایت مسائل اخلاقی در تعامل با فرزندان پدر و مادر باید موضوع مهم رعایت حریم خصوصی را به فرزندان بیاموزند. این مسئله ابعاد متنوعی دارد که برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از: 1. به کودکان خود آموزش دهید که بدون اجازه وارد حریم خصوصی دیگران نشوند و این اجازه را هم به دیگران ندهند. والدین با عملکردشان می‌توانند به‌خوبی این مسئله را برای کودکان تشریح کنند. 2. یکی از ابعاد مهم تربیت جنسی کودکان، معرفی اندام خصوصی بدن به آنهاست. فرزندان باید تمام اندام خصوصی بدنشان را بشناسند و به دیگران اجازه‌ی لمس آن‌ها را ندهند. البته این آموزش بهتر است در 5 تا 7 سالگی انجام شود. کتاب‌های آموزشی خوبی در این زمینه وجود دارد که والدین می‌توانند از آن‌ها کمک بگیرند. 3. از به‌کاربردن الفاظ نامناسب جنسی در مقابل کودکان اجتناب کنید. بی‌توجهی به این مسئله خطرهایی را در باب رفتارهای جنسی کودکان به همراه خواهد داشت.
نظارت والدین بر رسانه‌های در اختیار فرزندان مسئله درجه‌بندی سنی فیلم‌ها و انیمیشن‌ها چند سالی است که در کشور جدی‌تر شده است. اما همان‌طور که والدین روی تغذیه‌ی فرزندان حساس هستند، باید به خوراک فکری‌ای که در اختیار آن‌ها قرار می‌گیرد نیز توجه داشته باشند. رسانه به اشکال مختلفی در زندگی امروز ما جریان دارد؛ از تلویزیون و رادیو گرفته تا شبکه‌های اجتماعی و بازی‌های رایانه‌ای که باید به‌دقت فعالیت کودکان در آن‌ها زیر نظر گرفته شود. ارائه پاسخ مناسب به سؤالات جنسی فرزندان هیچ‌گاه سوالات جنسی کودکان را بی‌پاسخ نگذارید. هر زمان که با سؤال جنسی از طرف آن‌ها مواجه می‌شوید، سعی کنید با طرح یک پرسش هوشمندانه میزان آگاهی فرزند خود را درباره آن مسئله بسنجید. سپس متناسب با آن پاسخ مناسبی را به او ارائه بدهید. همچنین، سعی کنید همواره از دادن اطلاعات غلط به فرزندان خود اجتناب کنید. صحبت‌کردن با کودکان درباره بلوغ جنسی مسئله بلوغ در تربیت جنسی کودکان اهمیت بسیاری دارد. والدین حتی اگر در این زمینه با فرزندان خود صحبت هم نکنند، علائم بلوغ خود را نشان می‌دهند و فرزندان تغییرات فیزیولوژیکی بدن خود را به‌خوبی درک می‌کنند؛ بنابراین باید والدین در این زمینه آگاهی کافی داشته باشند و این مسائل را به مرور زمان با فرزندان خود در میان بگذارند. صحبت‌کردن درخصوص عوارض روابط ناسالم جنسی وقتی فرزندان در آستانه‌ی نوجوانی قرار می‌گیرند، باید از عوارض روابط ناسالم جنسی به‌طور نسبی آگاه شوند. البته این کار باید زیر نظر مشاور متخصص صورت بگیرد. حتماً لازم است تا والدین برای این منظور آموزش‌های لازم را ببینند تا متناسب با سن بچه‌ها در این زمینه، با آن‌ها گفت‌وگو کنند. آگاه‌کردن فرزندان نسبت به سوءاستفاده‌های جنسی یکی از بخش‌های مهم در آموزش جنسی کودکان، آگاه‌کردن آن‌ها درباره‌ی سوءاستفاده‌های جنسی است. باید به آن‌ها یاد داد که چه رفتارهایی از دیگران نشان‌دهنده‌ی سوءاستفاده است و کودکان در صورت مواجهه با این‌گونه رفتارها باید چه اقداماتی را انجام دهند.
بهترین راه برای تربیت جنسی نوجوانان در ارتباط با جنس مخالف
تربیت جنسی نوجوان در مقایسه با کودک از این جهت اهمیت دارد که تقریباً به‌خوبی با جنس مخالف آشنا شده است و احتمالاً گرایش‌هایی هم به جنس مخالف در او به وجود آمده است. در چنین شرایطی، والدین وارد فاز جدیدی از تربیت جنسی کودکان خود می‌شوند. آن‌ها باید به فرزند خود بیاموزند که چگونه تعاملاتش با جنس مخالف را مدیریت کند. در این راستا اقدامات زیر می‌تواند نقش مهمی در آموزش جنسی کودکان داشته باشد. ارزش‌های اعتقادی خانواده را با فرزند خود در میان بگذارید سبک زندگی هر خانواده، بر ارزش‌های اعتقادی آن خانواده استوار است. پدر و مادر موظف هستند که چارچوب‌های مشخصی را برای این منظور در نظر بگیرند. سپس در قالب گفت‌وگوهای دوستانه این ارزش‌های اعتقادی را با فرزند خود در میان بگذارند. این کار به فرزندان کمک می‌کند که تصویر درستی از فضای حاکم بر خانواده داشته باشند. البته والدین باید با رفتار خود نیز مهر تأییدی بر چارچوب‌های تعیین‌شده برای فرزندان بزنند. به کودکان خود بیاموزید در روابط با دیگران مرز تعیین کنند در روانشناسی جنسی کودکان، مسئله‌ی تعیین مرز به‌عنوان یک اصل به شمار می‌رود. اساساً اگر فرزند شما یاد بگیرد که چگونه در تعاملات خود با دیگران مرز تعریف کند، بسیاری از چالش‌های پیش روی او در برقراری ارتباط با جنس مخالف برطرف می‌شود. مهارت تفکر انتقادی را در کودکان تقویت کنید در دنیای امروز کودکان و نوجوانان در معرض بمباران اطلاعات و داده‌های مختلف قرار دارند. والدین باید مهارت تفکر انتقادی را در چنین شرایطی به فرزندان خود بیاموزند. مهارت تفکر انتقادی به فرزندان می‌آموزد که با مشاهده‌ی هر حرف و سخنی فوراً تصمیم‌گیری نکنند و با فکرکردن درباره‌ی آن کنجکاوی کنند. این کار موجب می‌شود که نوجوان شما در مواجهه با مسئله‌ی تعامل با جنس مخالف، واقع‌بینانه عمل کند. کنجکاوی‌های کودکان را سرکوب نکنید به‌هیچ‌وجه پرسش‌های نوجوان خود درخصوص ارتباط با جنس مخالف را سرکوب نکنید. اجازه دهید پرسش‌ها و مسائل خود را با شما که والدین او هستید، در میان بگذارد. پس از شنیدن سؤالات او، حتی اگر پاسخ مناسبی نداشتید، از او وقت بگیرید و پس از مشورت با کارشناس حوزه‌ی تربیت جنسی کودکان، پاسخ مناسبی به او ارائه دهید. به‌این‌ترتیب والدین تبدیل به مرجعی مطمئن برای فرزندانشان می‌شوند. درخصوص رفتار دوستان فرزند خود با جنس مخالف، از او بپرسید فرزند نوجوان شما قطعاً دوستانی دارد. در جمع‌های دوستانه‌ی آن‌ها حتماً بحث‌هایی درخصوص جنس مخالف صورت می‌گیرد. این صحبت‌ها قطعاً می‌تواند در ایجاد ذهنیت برای فرزندان شما مؤثر باشد. سعی کنید به‌شیوه‌ای دوستانه درخصوص این صحبت‌ها از فرزند خود سؤال بپرسید. درصورتی‌که در خلال صحبت‌های او با نکات منفی مواجه شدید، حتماً به دنبال راهی برای ایجاد ذهنیت درست در فرزند خود بگردید. مهارت کنترل احساسات در فضای مجازی را به او بیاموزید قدرت فضای مجازی در دنیای امروز قابل انکار نیست. والدین حتماً باید روی تعاملات و فعالیت فرزندان در فضای مجازی حساس باشند. والدین می‌توانند در محیطی دوستانه درخصوص مضرات فضای مجازی با فرزندان خود صحبت کنند و به آن‌ها مهارت کنترل احساسات در تعامل با جنس مخالف در فضای مجازی را بیاموزند. سعی کنید تعامل با جنس مخالف را در محیط خانه به فرزندان خود بیاموزید خانه را تبدیل به محلی امن برای تعامل فرزند خود با جنس مخالف کنید. در این صورت می‌توانید به‌عنوان والدین، نظارت خوبی روی رفتار فرزندان خود داشته باشید. به این ترتیب، پس از مدتی شاهد پیشرفت چشمگیر فرزند خود در ایجاد روابط سالم و به دور از هرگونه حاشیه با جنس مخالف خواهید بود و تا حدود زیادی فرزند خود را در برابر خطرهای این مسئله بیمه خواهید کرد.
کلام پایانی
در این مقاله با برخی از مهم‌ترین راه‌های آموزش جنسی کودکان آشنا شدیم. والدین در صورتی می‌توانند تربیت جنسی کودکان را به‌درستی انجام دهند که آموزش‌های لازم در این زمینه را پشت سر گذاشته باشند. بهره‌گیری از مشاور متخصص درزمینه‌ی آموزش جنسی کودکان می‌تواند مهارت‌های تربیت جنسی را در والدین تقویت کند. والدین عزیز باید به خاطر داشته باشند که تربیت جنسی کودکان، مقدمه‌ی تربیت جامع و کامل آنهاست.