دلیل اضطراب از امتحان شفاهی و راه‌کارهایی برای کاهش آن

اضطراب امتحان شفاهی

بسیاری از افرادی که دچار اضطراب امتحان شفاهی می‌شوند بر این تصورند که مشکلشان چاره‌ناپذیر است. بنابراین برای حل مشکل خود یا دست به هیچ اقدامی نمی‌زنند یا این که از روش‌های نامناسب و غلط استفاده می‌کنند. برای حل مشکل اضطراب راه‌کارها و روش‌های بسیار مؤثری وجود دارد که با بهره گرفتن از آن‌ها می‌توانند بر اضطراب خود غلبه کنند و آن را مهار کنند.

علل ایجاد اضطراب امتحان شفاهی

عوامل بسیار زیادی اعم از عوامل خانوادگی، آموزش‌گاهی، شخصیتی، شناختی، تحصیلی و ... وجود دارند که بر اضطراب مؤثر هستند. جدا از دیدگاه‌ها و نقطه نظراتی که بسیاری از پژوهش‌گران در این باره دارند، به نظر می‌رسد که اضطراب ناشی از امتحان شفاهی پدیده‌ای چند عاملی است که در هر فرد ترکیبی از عوامل مختلف نقش اساسی را ایفا می‌کنند. مهم‌ترین عواملی که باعث ایجاد اضطراب می‌شوند شامل عدم آمادگی کافی برای امتحان شفاهی که می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد؛ مانند درس نخواندن تا لحظه‌ی آخر قبل از امتحان، با عجله درس خواندن، شیوه‌های غلط در مدیریت زمان و عادت‌های نادرست درس خواندن. مورد بعدی عوامل آزمایشگاهی که در واقع معلمان باعث ایجاد اضطراب امتحان شفاهی می‌شوند. معلمانی که برای ارزیابی دانش آموزان فقط از امتحان استفاده می‌کنند، باعث ایجاد اضطراب زیادی در آن دسته از دانش آموزانی می‌شوند که در امتحان شفاهی مشکل دارند. هم‌چنین عواملی مانند: انتظارات بیش از حد معلمان از دانش آموزان، رقابت سنگین بین دانش آموزان، سخت بودن بیش از حد سؤالات امتحان، محیط نامناسب امتحان و ... می‌توانند بر شدت اضطراب دانش آموزان اضافه کنند.

تجربیات منفی در امتحانات قبلی

تجربیات منفی که دانش آموزان در امتحانات قبلی خود داشتند نیز از عواملی است که زمینه را برای اضطراب امتحان شفاهی بعدی آماده می‌کنند. در این فرآیند افراد با افکار منفی که دارند سعی می‌کنند به صورت نامناسب مسائل خود را پیش‌بینی کنند و این کار باعث ایجاد اختلال در فرآیند درس خواندن آن‌ها می‌شود. هم‌چنین عوامل شخصیتی نیز باعث ایجاد اضطراب می‌شوند. افرادی که عمومأ مضطرب هستند، آسیب‌پذیری بیشتری در برابر اضطراب امتحان دارند. هم‌چنین افرادی که کمال گرا، منفی‌گرا و بدبین هستند، افرادی که از شکست می‌ترسند و حتی کسانی که نیاز به تأیید دیگران دارند برای اضطراب امتحان آسیب‌پذیرتر از سایر افراد هستند. معمولأ این افراد دارای عزت نفس پایین، پرخاش‌گر، اهل رقابت، عجول و در تلاش مداوم برای کسب موفقیت بیشتر هستند. متأسفانه برخی از عوامل خانوادگی در ایجاد اضطراب و یا حتی تشدید اضطراب دانش آموزان در امتحان شفاهی و کتبی دخالت دارند. عواملی مانند: انتظار بیش از حد والدین از فرزندانشان، تنبیه و سرزنش کردن آن‌ها، تشویق نکردن فرزندانشان بعد از کسب موفقیت، مسائل اجتماعی و اقتصادی نامناسب و ... همگی باعث ایجاد و یا تشدید اضطراب امتحان شفاهی و یا کتبی در دانش آموزان می‌شود.

اهمیت کنترل اضطراب امتحان

دانش‌جویان یا دانش آموزانی که از نظر استعداد یادگیری در یک سطح قرار دارند ولی ممکن است عمل‌کردهای متفاوتی در زمان امتحان داشته باشند. دلیل این تفاوت در عمل‌کرد تحصیلی، اضطراب است. شدت اضطراب در بعضی از دانش آموزان و دانش‌جویان به حدی زیاد است که باعث اختلال در تمرکز و یادآوری مطالب خوانده شده می‌شود. همین امر باعث افت تحصیلی دانش آموزان و دانش‌جویان می‌شود و در بعضی موارد مشاهده شده که دانش آموز یا دانش‌جو مجبور به ترک تحصیل شده است، که این موضوع می‌تواند نقش اضطراب امتحان شفاهی و کتبی را بیشتر نشان دهد. زیرا بخش عمده‌ای از علل ترک تحصیل اضطراب شدید و بیمارگونه است. از جمله عواقب افت تحصیلی ناشی از اضطراب، دور شدن از جمع هم کلاسی‌ها و طرد شدن از اجتماع است که باعث می‌شود فرد دیگر علاقه‌ای به فعالیت‌های روزمره نداشته باشد و همین امر باعث اجتماع‌گریزی، تعارضات خانوادگی، بزهکاری، تمایل به انجام رفتارهای آسیب‌زا نظیر گرایش به مصرف سیگار، مواد مخدر و ... می‌شود.

عوامل مؤثر در کاهش اضطراب امتحان شفاهی

• مطالعه‌ی مؤثر: دانش آموزان باید به گونه‌ای درس بخوانند تا در هر زمان که به آن مطلب نیاز داشتند بتوانند به راحتی آن را به خاطر بیاورند. مطالعه‌ی زیاد و جانبی در واقع باعث افزایش اعتماد به نفس دانش آموزان می‌شود. هرگز درس خواندن را برای شب قبل از امتحان نگذارند و در طول سال مطالعه‌ی مستمر داشته باشند. این‌گونه با اطمینان بیشتری به سؤالات پاسخ می‌دهند و از استرس و اضطراب آن‌ها در هنگام امتحان شفاهی و یا کتبی کاسته می‌شود.
• عوامل محیطی: محیطی که دانش آموزان می‌خواهند در آن‌جا درس بخوانند بسیار مهم است و تأثیر بسیار زیادی بر روند یادگیری آن‌ها دارد. اتاق مطالعه باید عاری از هر گونه سر و صدا و محرک‌های گرمای اتاق باشد. اتاق مطالعه باید راحت باشد و همه‌ی وسایل مورد نیاز مطالعه در آن وجود داشته باشد. هم‌چنین روشنایی و نور اتاق باید در حد مطلوب باشد تا چشم حین مطالعه اذیت نشود.
• محیط خانواده: والدین معمولأ بیشتر از فرزندانشان دچار اضطراب و نگرانی می‌شوند و حتی این اضطراب را به فرزندان خود نیز منتقل می‌کنند. والدین نباید اجازه دهند ترس و نگرانی آن‌ها تأثیر منفی بر روند کار و فعالیت فرزندشان بگذارد و سعی کنند محیط خانه را به محیطی آرام و سرشار از آرامش تبدیل کنند و به فرزندان خود دل‌گرمی بدهند. هم‌چنین سعی کنند به فرزندان خود بفهمانند که نمره برایشان مهم نیست و تنها چیزی که برای آن‌ها اهمیت دارد تلاش فرزندشان است تا از استرس و اضطراب آن‌ها قبل از امتحان شفاهی یا کتبی کاسته شود.

سخن آخر

برای کسب موفقیت بیشتر توسط دانش آموزان، والدین باید اجازه دهند که فرزندانشان خود، هدفهایشان را انتخاب کنند. این کار باعث ایجاد انگیزه و پویایی آن‌ها برای تلاش بیشتر و کسب موفقیت در مسیر دل‌خواهشان می‌شود. دانش آموزی که خودش هدف زندگی‌اش را انتخاب کرده باشد برای رسیدن به آن تلاش می‌کند و هم‌چنین اضطراب کم‌تری در هنگام امتحان شفاهی و یا کتبی دارد.