شلختگی را میتوان نوعی از بینظمی با شدت بیشتر دانست. این اختلال روانی متأسفانه در جامعه بسیار رواج دارد. شلختگی کودکان یکی از معضلاتی است که والدین را به شدت عصبانی میکند. بسیاری از کودکان شلخته، در واقع به بینظمی عادت کردهاند و هیچ دلیلی برای جمع کردن وسایلشان و مرتب کردن آنها ندارند. این افراد در واقع با شلختگی و بینظمی خود هیچ مشکلی ندارند و معمولأ فقط باعث آزار دیگران میشوند. کودکان شلخته، نه تنها در خانه بلکه در مدرسه نیز بینظم هستند و مداوم وسایل خود را گم میکنند که این کار باعث عصبانیت والدین میشود. یکی از دغدغهها و مشکلات والدین، آموزش نظم و انضباط به کودکانشان است. بسیاری از والدینی که با شلختگی کودکان خود مشکل دارند سعی میکنند که کودکان خود را به روشهای مختلف تربیت و منضبط کنند، در حالی که نمیدانند بسیاری از روشهایی که استفاده میکنند نه تنها آنها را منضبط نمیکند بلکه نتیجهی عکس نیز میدهد. متأسفانه گاهی اوقات نیز شلختگی خانوادهها باعث شلختگی کودکان میشود و والدینی که شلخته هستند اصلأ به شلختگی خود دقت نمیکنند و مدام از کودکان شلختهی خود شکایت میکنند. ممکن است این والدین بعد از آمدن به خانه ، لباسهای خود را روی مبل انداخته و پس از مدتی آن را جابهجا کنند. این رفتار والدین در واقع این ذهنیت را در کودک ایجاد میکند که بعد از آمدن از مدرسه، ابتدا باید لباسهایش را روی مبل بیاندازد و معمولأ در این شرایط والدین فکر میکنند که خود نظم را رعایت میکنند در حالی که اینگونه نیست و کودک رفتار اولیه مادر یا پدر خود را آموخته است.
ارتباط والدین با شلختگی کودکان
شلختگی انواع مختلفی دارد که به ویژگیهای شخصیتی و رفتاری فرد و یا حتی به الگویی که در آموزش شلختگی او نقش داشته، بستگی دارد. گاهی اوقات بعضی افراد در محیطهای بیرون از خانه و در اجتماع بسیار مرتباند، در حالی که در خانه بسیار شلخته و بینظم هستند. در واقع ممکن است بعضی از نقشها در اجتماع شرایطی را فراهم کنند که افراد شلخته را وادار به رعایت نظم کنند. شدت و ضعف شلختگی کودکان، همچنین به میزان تحمل والدین و اعضای خانواده نیز بستگی دارد. در بعضی از خانوادهها شلختگی عادی است در حالی که بعضی دیگر آن را یک فاجعه میدانند. شلختگی در واقع یک موضوع نسبی است و تعریف خانوادهها از شلختگی بسیار متفاوت است و همین تفاوت در تعریف شلختگی باعث میشود که کودکان شلخته که در خانه مورد تأیید خانواده بودند در محیط بیرون از خانه و یا در مدرسه شلخته خطاب شوند.
دلایل شلختگی کودکان
یکی از دلایل شلختگی کودکان، وجود افراد شلخته در خانه است. این افراد میتوانند والدین، عمه، عمو، خاله و یا دایی باشد که با آنها در ارتباط هستند و شلختگی را از آنها یاد گرفته باشند. گاهی اوقات کودکان شلخته با افراد شلختهی خانواده مثل دایی، عمو و ... در ارتباط نیستند که از رفتار آنها الگوبرداری کنند، در نتیجه شلختگی میتواند ارثی نیز باشد. هرچند که تاکنون در علم ژنتیک ژن مخصوصی برای آن یافت نشده، اما طبق پژوهشهای صورت گرفته این موضوع به اثبات رسیده است. یکی دیگر از دلایل شلختگی کودکان، راحتطلبی آنهاست. به این صورت که اگر یکی از والدین، پدر یا مادر شلخته باشند و دیگری منظم، کودک ترجیح میدهد به دلیل راحتی خود از والد شلخته پیروی کرده و از رفتارهای او الگوبرداری کند.
بیاهمیتی والدین، یکی از دلایل شلختگی
یادگیری یکی دیگر از دلایل شلختگی کودکان است. در این مورد بیاهمیتی والدین نیز دخیل است به عنوان نمونه میتوانیم کودکی را مثال بزنیم که برای اولین بار لباسهای خود را روی زمین میاندازد و آنها را جمع نمیکند، در عین حال نه تنها کسی به او حرفی نمیزند بلکه وسایل او را نیز جمع میکنند. این رفتارها بعد از چندین بار تکرار برای کودکان تبدیل به یک عادت شده و به مرور باعث شلختگی کودکان میشود. علاوه بر این موارد گاهی اوقات کودکانی که در خانوادههای منظم و بسیار سختگیر زندگی میکنند نیز شلخته میشوند که روانشناسان این نوع شلختگی کودکان را، شلختگی وارونه مینامند. در این خانوادهها زورگویی و فشار والدین برای رعایت کردن نظم و تکرار کردن پیامهای کلامی، باعث مقاومت کودکان در برابر والدین میشود و در کودک نوعی شلختگی را به وجود میآورد. در بعضی موارد نیز، وجود یکسری شرایط خاص مانند دوران بلوغ، میتواند باعث شلختگی شود. در دوران بلوغ نوجوانان میل به استقلال دارند و در برابر قوانین و نظم خانوادگی مقاومت میکنند. مثلأ نوجوان اجازه نمیدهد که مادرش اتاقش را تمیز کند و به دلیل بیحوصلگی خودش نیز اتاقش را مرتب نمیکند، که در نهایت این رفتار به یک عادت تبدیل شده و باعث شلختگی فرد میشود.
راهکارهایی برای درمان شلختگی کودکان
متأسفانه کودکان برخلاف والدین به بهم ریختگی اتاقشان اهمیتی نمیدهند و برایشان مهم نیست که در یک اتاق مرتب یا در بین انبوهی از لباس، اسباببازی و کتاب بخوابند. معمولأ کودکان شلخته از این که دوستانشان اتاق آنها را بهم ریخته ببینند آشفته نمیشوند و اصلأ به این موضوع فکر نمیکنند که شلختگی آنها والدینشان را ناراحت میکند، و این رفتار دلیل اصلی بیشتر مشاجرههای والدین با کودکانشان است. برای این که از شلختگی کودکانتان جلوگیری کنید میتوانید سه کار انجام دهید:
تلافی کردن را به فرزندانتان آموزش ندهید
بعضی از والدین متأسفانه برای جلوگیری از شلختگی کودکانشان، از روش تهدید استفاده میکنند و کودکان خود را برای انجام ندادن کار یا بینظمی تنبیه میکنند. از جمله تهدیدهای والدین برای جلوگیری از شلختگی کودکان میتوان به «اگر اتاقت را مرتب نکنی، اجازهی دعوت کردن دوستانت را نداری»، «اگر وسایلت را مرتب نکنی از پارک رفتن خبری نیست» و خیلی موارد دیگر اشاره کرد. این تهدیدها گاهی اوقات چارهساز هستند ولی فقط برای مدت کوتاهی. در این شرایط معمولاأ کودکان از روی بیمیلی کارهای خواسته شده را انحام میدهند و حتی ممکن است کار خود را به درستی نیز انجام ندهد. اما یکی از رایجترین تهدیدهای والدین که اکثرأ استفاده میکنند «اگر اتاقت را مرتب نکنی، لباسهایت را نمی شویم» است، که متأسفانه این کار نه تنها چاره ساز نیست بلکه باعث لجبازی و عصبی شدن کودک میشود و در واقع کودک تلافی کردن را از والدین یاد میگیرد. پس هرگز برای جلوگیری از شلختگی کودکانتان آنها را تهدید نکنید و تلافی کردن را به آنها آموزش ندهید.
برای جلوگیری از شلختگی کودکان با آنها سازش کنید
زمانی که والدین بهطور دائم به خاطر شلختگی کودکانشان از آنها عصبی میشوند و واکنش شدید و تندی به شلختگی کودکان نشان میدهند، کودکان رفتارهای والدین را درونیسازی میکنند و آشفته و ناراحت میشوند که نمیتوانند خواستههای والدینشان را برآورده کنند. در این شرایط بهترین عملکرد و واقعبینانهترین روش، سازش با کودکان است. شاید در این روش مجبور شوید استانداردهای خود را قدری پایینتر بیاورید. اما اگر فرزند شما اتاقش را مرتب نمیکند به جای تنبیه کردن و حمله به او، سعی کنید به آرامی با او صحبت کنید و در صورتی که از او ناامید شدید قبل از شروع بحث با کودکتان مدتی صبر کنید و به او پیشنهاد کمک بدهید، «من وسایل روی زمین را جمع میکنم و تو کمدت را مرتب کن». همیشه آرام صحبت کردن و با محبت درخواست کردن از کودکان نتیجهی بهتری نسبت به عصبی شدن و پرخاشگری میدهد و در درمان شلختگی کودکان مؤثرتر است.
به بینظمی و شلختگی کودکان توجه نکنید
گاهی اوقات برای درمان شلختگی کودکان لازم است به شلختگی و بینظمی آنها توجه نکنید. بعضی روزها در مورد ظاهر اتاقشان توجه نشان دهید و در بعضی روزها نسبت به شلختگی کودکانتان توجه نکنید و در اتاق آنها را ببندید. میتوانید تا زمانی که روز تمیزکاری خانوادگی میرسد صبر کنید و سپس از او بخواهید که اتاقش را مرتب کند. دوران کودکی و نوجوانی، دورانی پر از آشوب و مشکلات است. سعی کنید تا زمانی که کودکانتان در زمینههای دیگر موفق هستند به شلختگی آنها اهمیتی ندهید زیرا به مرور زمان که رشد کرده و بزرگ میشوند بیشتر به نظم توجه میکنند.